Azerbaijani: - Saylar   شماره لر

• Sefr = - Sîfîr, Nol
• Yek = - Bir
• Dow = - Ìki
• Seh = - Üç
• Cha'har = - Dörd
• Pang = - Bes,
• Shesh = - Altî
• Haft = - Yeddi
• Hasht = - Sækkiz
• Noh = - Doqquz
• Dah = - On
  
  
• Yaz'dah = - On bir
• Da'vaz'dah = - On iki
• Siz'dah = - On üç
• Char'dah = - On dörd
• Ponz'dah = - On bes,
• Shonz'dah = - On altî
• Haf'dah = - On yeddi
• Heg'dah = - On sækkiz
• Noz'dah = - On doqquz
• Beast = - Ìyirmi
• Beast'o'yek = - Ìyirmi bir
  
  
• See = - Otuz
• Cha'hel = - Qîrx
• Panj'ah = - Ælli
• Shast = - Altmîs,
• Haf'tad = - Yetmis,
• Hash'tad = - Sæksæn, Hæs,tad
• Na'vad = - Doxsan
• Saad = - Yüz
• Hezar = - Min
• Milion = - Milyon

جهت ها در زبان تورکی

• Chap = - Sol
• Rast = - Sag^v
• Mos'ta'ghim = - Düz
• Ba'la = - Yuxarîya
• Pa'een = - As,ag^vîya
• Dour = - Uzaq
• Naz'dik = - Yaxîn
• De'raz = - Uzun
• Ko'tah = - Qîsa
• Na'gh'sheh = - Xæritæ

تاریخ‌لرین‌ گؤسته‌ریشینه‌ گؤره‌، قاراداغ‌ یوردو ایرانین‌ ان‌ اسگی‌ یئرلریندن‌دیر. حله‌ بو گونه‌ قدر بو بؤلگه‌نین‌ تاریخین‌ اون‌ دوردمین‌ایله‌ یئتیره‌نلر وار. طبیعی‌ دیر کی‌، بو قدیم‌ ماحالین‌ ادبیاتی‌ دا زنگین‌ و تاریخین‌ کئچمیشیندن‌ سؤز - صحبت‌ آچاجاق‌. بو کیچیک‌یازیدا سیزه‌ قاراداغین‌ گؤز به‌به‌یی‌ اولان‌ «اهر» شهرینده‌ دوغولان‌ بیر شاعیردن‌ دانیشماق‌ ایسته‌ردیم‌. فیکرینیزجه‌ بو شاعیر کیم‌اولابیلر؟

بو ایتگین‌ و آرزی‌ گؤز شاعیر رحمتلی‌ اصغر اکبرزاده‌ دیر کی‌، شعر و ادب‌ دونیاسیندا - «سالک‌» تخلصون‌ سئچمیش‌ دیر. شاعیرسالک‌ گونش‌ ایلی‌ 1271 ده‌ اهر شهرینده‌ دونیایا گؤز آچمیش‌ و اوشاقلیق‌ چاغلارین‌ ائله‌ بو شهرده‌ کئچمیش‌ دیر . او گنج‌ چاغلارینداآذربایجانین‌ ان‌ مشهور و تانینمیش‌ شهری‌ اولان‌ قوجا و اوجا تبریزه‌ کوچوب‌، ائله‌ همین‌ شهرین‌ دوخانیات‌ اداره‌ سینده‌ استخدام‌اولوب‌ ایسته‌ باشلاییر.

علی‌اکبر اوغلو، اصغر 1327 دن‌ 1328 ینجی‌ ایله‌ قدر، اولکه‌ میزین‌ تانینمیش‌ شاعیر و ادیبی‌ اوستاد هریسی‌ ایله‌ امکداشلیق‌ ائدیر.بو ایکی‌ شاعیرین‌ بیر ایل‌ عرضینده‌ بیر یئرده‌ اولمالاری‌ دئمک‌ بیر چوخ‌ ایشلرین‌ خیر و برکت‌ منشایی‌ سایلیر. رحمتلی‌ «سالک‌»قوشدوغو شعرلری‌ اوستاد هریسی‌ یه‌ اوخویور و اوستاد هریسی‌ ایسه‌ یازدیقلارین‌ حله‌ اوگون‌ آتاسی‌ یئرینده‌ اولان‌ «سالک‌» - ه‌اوخور و بئله‌لیک‌له‌ اونلارین‌ آرالاریندا سیخ‌ بیر علاقه‌ یارانیر نه‌ یازیق‌ کی‌ بو ایلکی‌ و باغلانتی‌ بیر ایل‌ دن‌ چوخ‌ داوام‌ ائده‌ بیلمر و بوایکی‌ شاعیر ظاهرده‌ بیر - بیرلری‌ ایله‌ آیری‌ دوشورلر. اوستاد هریسی‌ آموزش‌ و پرورشه ‌ منتقل‌ اولور و رحمتلی‌ سالک‌ ائله‌ دوخانیات‌دا وظیفه‌ داشییب‌ و نهایت‌ تقاعد مقامینا ال‌ تاپیر.

چوخ‌ تاسف‌لر اولسون‌ کی‌ بیزه‌ بللی‌ اولمایان‌ عامیل‌لره‌ گوره‌ شاعیر سالک‌ تاهل‌ اختیار ائتمه‌ییر و ائله‌ عومرونون‌ سونونا قدر تک‌ لیک‌ده‌ یاشاییر. کیم‌ نه‌ بیلیر بلکه‌ ده‌ بونا گؤره‌ حله‌ بو گونه‌ کیمی‌ شاعیرین‌ شعرلری‌ یئکونلاشمایب‌ و یاشامی‌ حاقدا بیر مقاله‌ده‌ یازیلمایب‌!

درین‌ دوشونجه‌لی‌ شاعیریمیز ایکی‌ دیلده‌ یعنی‌ هم‌ آنادیلینده‌ هم‌ ده‌ فارسجا گوزه‌ل‌ و آخیجی‌ شعرلر قوشوب‌ . یازیقلار اولسون‌ کی‌الیمیزده‌ اونون‌ شعرلریندن‌ آزوار و حله‌ پوئزیاسینا دایر دانیشماق‌ بیر اوقدر راحات‌ نظره‌ گلمیر. الده‌ اولان‌ شعرلردن‌ بئله‌ دوشونمک‌اولورکی‌، او ساوادلی‌ و بیلیکلی‌ بیر ادیب‌ ایدی‌ کی‌ طنز ده‌ مهارتلی‌، مرثیه‌ ده‌ باجاریقلی‌ و لیریک‌ شعرلرده‌ گورکملی‌ بیر شاعیر ایدی‌.اؤرنگ‌ اولسون‌ دئیه‌ حله‌ نئچه‌ ایللردن‌ بری‌ بیر طنز شعری‌ کی‌ دیللر از بری‌ دیر سیزلره‌ تقدیم‌ ائتمک‌ ایسته‌ردیم‌.

میوه‌ فشار

من‌ بو هامی‌ فشار ایله‌ میوه‌ فشاری‌ نئیلیره‌م

‌میوه‌ فشاردن‌ گلن‌ آب‌ اناری‌ نئیلیره‌م‌

آب‌ اناردن‌ دئیم‌ صحبت‌ یارایلن‌ بئله

‌آج‌یالاواج‌ یاوان‌ یاشیل‌ صحبت‌ یاری‌ نئیلیره‌م‌

شکل های گوناگون زبان :

۱ – گونه :

گونه به شکل هائی از زبان می گوئیم که هر کدام در جا و موقعیت معینی به کار می روند. ما در هر موقعیت با گونه زبانی مختص همان موقعیت حرف می زنیم . ما در حضور معلم به گونه ای حرف می زنیم . ئر کنار دوستان به گونه ای دیگر حرف می زنیم . در هنگام خرید به گونه ای دیگر حرف می زنیم.در جمع خانواده گونه دیگری حرف می زنیم. ما خودمان متوجه تفاوتهای گونه زبان خود نیستیم .

فرض کنیم اگر با معلم خود به همان گونه ای حرف بزنیم که با دوستمان هنگام شوخی حرف می زنیم چه می شود ؟

۲ – لهجه :

لهجه به شکل هایی از زبان می گوئیم که فقط تلفظ با هم فرق دارد.

وقتی یک اطفهانی به فارسی تهرانی حرف بزند ، می گوئیم لهجه دارد. این لهجه در زبانهای کردی و ترکی و لر نیز وجود دارد.

در زبان ترکی آذربایجانی نیز تلفظ مردم در شهرهای مختلف فرق دارد. وقتی می خواهیم بگوئیم فرئدا خواهم رفت.

ساباح گئده جاخ. ( تبریزی )

ساباح گئده گه خ( ماکوئی)

ساباح گئده جئح ( اهری)

ملمع

ادبیات تاریخیمزده ، تورکجه - فارسجا و تورکجه – عربجه یازیلان غزل و آیری شعر نوعلارینا ملمع دئییلیر . دیلیمیزده لاپ قدیم ملمع یازانلارین بیریسی « جلال الدین مولوی رومی » اولموشدور .

قصیده

بوتون بئیتلرینین سون مصراعی ، بیرینجی بئیتین هر ایکی مصراعی ایله قافیه لی اولان شعره قصیده دئییلیر. قصیده اون بئش بئیت دن چوخ اولار . ادبیات تاریخیمیزده قصیده لریمیزین موضوعو رنگارن اولموشدور .بابالاریمیز شعرین قصیده فورماسینی عرب ادبیاتیندان آلمیشلار و تاریخ بویونجا هم فارس دیلینده و هم تورکجه میزده طنطنه لی قصیده لر قوشموشلار.
قصیده ، حمدیه ، نعمت ،منقبت ، فلسفه ، عرفان ، اجتماعی و سیاسی موضوعلاردا یازلار . « خاقانی » فارس ادبیاتی نین ان آدلیم قصیده یازانی کیمی تانینیر. تورکجه میزده بیر چوخ شاعیر ، او جمله دن اونونجو عصرین نایغه سی « ملا محمد بن سلیمان فضولی » حکمتلی قصیده یازمیشلار . « سید ابوالقاسم نباتی » نین تورکجه میزه قازاندیغی 22 قصیده سی الیمیزده دیر .

غزل

غزل عربجه مغازلت سؤزوندن گلیر . قادینلارلا عاشیقانه صحبت ائله مه ک آنلامیندادیر. غزل ده محبوبون شکل – شمایلی و اونون محبت احوالی ذکر اولار . لاپ آزی بئش بئیت و لاپ چوخو اون دؤرد بئیت اولان بیرینجی بئیتی نین هر ایکی مئصراعی قافیه لی اولان غزل فورماسین بیز عرب ادبیاتیندان آلمیشیق . تورکلر ، عجملردن داها قاباق غزل یازماغا باشلامیشلار . عربلرایسه جاهیلیه دؤوروندن غزل یازارمیشلار . عجملر ، تورکلرین ایلک غزل لرینه راه ترکی و شعر غزی دئییرمیشلر .

بیر غزل سید ابوالقاسم نباتی دن
ساقیا دور دولانیم باشینا ، گل دؤورانه
جام زرینی گؤتور ، بیرجه دولان مستانه
تار زولفون کیمی ، ظالیم ! منی بی جان ائله دین

حر طویل هم شعر ، هم نثر و هم مسجع نثر اولان بیر یازیدیر . بو نوع بئیت لر ده مصراع لارین دقتلی دوزولممه سینه گؤره ، رسمی تعریفلرده شعر دئییلمیر . لاکین ریتملی ، اهنگلی و اؤلچولو اولدوغونو اوچون شعر سایلیر
بحر طویلی تورکلر ، فارس ادبیاتینا وارد ائله میشلر . عرب وفارس شعری حاققیندا یازیلان قدیم کیتابلاردا کیمسه بحر طویل دن آد چکمه میشدیر . ایندی کی فارس دیلینده یازیلان شعر نو دا بحر طویل اساسیندا قورولموشدور
منبع : دیوان سید ابوالقاسم نباتی
به کوشش : دکتر حسین محمدزاده صدیق....
بیر گؤزل بحر طویل سید ابوالقاسم نباتی دن
سنی ، من ، ای مه انور
نئجه تعریف قیلیم ؟
یوخدو شبهین
بو لطافت، بو شرافت
بو جهان اوزره پری - حوری لر اولماز

قوشما

گرایلیلار

 بئشلیکلر

تجنیسلر

بوتون قافیه لری جیناسلی اولان قوشمالارا تجنیس دئییلیر . جیناس ایسه ، تلفظلری و یازیشلاری بیر ، آنجاق آنلاملاری آیری اولان ایکی یا چوخ کلمه نین ایشلنمه سینه دئییلیر .
جیناس ادبیاتیمیزدا نئچه نوعدور : تام جیناس ، ناقیص جیناس ، مرکب جیناس ، لفظ جیناسی ، خط جیناسی ، مقرون جیناس ، مفروق جیناس ، مکرر جیناس
دکتر حسین محمدزاده صدیق