آهنگ شاد گیله نار از عاشیق محبوب خلیلی
متن آهنگ گیله نار
سوساییب دی یئنه کیمین قانینا
خومار خومار باخار هار گؤزلرین
نولار بیرده دولاناردین باشینا
گیلا نار باشینا ، سونا یار باشینا
قوربانی اولایدیم قارا گؤزلرین
اوتایلیسان گیله نار ، بوتایلیسان گیله نار
باکی لیسان گیله نار ، تبریزلیسن گیله نار
کلیبریسن گیله نار ، اهرلیسن گیله نار
مشکین لیسن گیله نار ، هریس لیسن گیله نار
هوراند لیسان گیله نار ، اینجار لیسان گیله نار
آی گیله نار اؤلورم ، سنی من سئویرم ، گیله نار اؤلورم یار
موسیقی اصیل عاشیق های آذربایجان با این ساز روایت می شود. از خانواده زهی
مضرابی و دارای 9 سیم است که از آن میان 4 سیم قابلیت تولید نغمه را دارند و
مابقی به صورت واخوان عمل می کنند. نوازنده قوپوز که عاشیق خوانده می شود،
معمولاً علاوه بر خوانندگی، شعر هم می سراید. این ساز غالباً به صورت
تکنوازی به همراه آواز به کار می رود و در مواردی با ساز بالابان و قاوال
(دایره) همراهی می شود. قوپوز"، ساز باستانی ترکان که تاریخ آن گره خورده
با "شمینزم"، آیین باستانی است اولین بار در منابع چینی و در حدود قرن اول
میلادی ذکر نام شده است. قوپوز نامی است بسیار کلی برای تمام سازهایی که زه
داشته وتوسط انسان مناطق آسیای میانه و شمالی نواخته می‌شده است. آنچه
مشخص است تاریخ ساخت قوپوز و ساخت کمان به احتمال قوی هم دوره می‌توانست
باشد. بنی‌آدم که از صدای زه کمان در هنگام پرتاب تیر خوشش آمده بود یا با
افزایش تعداد زه یا با کشیدن تیر روی زه کمان این صداها را قوی‌تر کرد و با
صاف کردن دسته و اضافه کردن خرک و کشیدن پوست بر روی کاسه که در آغاز از
جنس کدو تنبل بوده است، صداها را بهتر کرد زه‌های اولیه از جنس موی اسب بود
که بعدها به روده گرگ و آهو تغییر پیدا کرد که بعد از تماس ترکها و
چینی‌ها ابریشم جای روده را گرفت. تا اوایل قرن بیستم همچنان استفاده از
ابریشم به عنوان زه ساز مرسوم بود. قوپوز‌های اولیه پرده نداشتند و توسط
شمن نواخته می‌شدند. "شمن" در طی ارتباط با بودایی‌ها به "یا نشاق" و بعد
از ارتباط با اسلام به" اوزان" و در دوره شاه اسماعیل صفوی (شاه‌ختایی) به
نام "عاشیق" یا "آشیق" تغییر نام پیدا کرد. قوپوز که ساز پایه ی ترکها
بود در بین ایل‌های ترک براساس الحان و نغمه‌های هر ایل تغییر پیدا کرد و
در نواحی مختلف به اسامی متفاوت خوانده شد. قدیمی‌ترین نوع قوپوز امروزه در
شمال آسیا یافت می‌شود که همچنان دسته کج دارد و سیمهایی از جنس موی اسب
در آن استفاده می‌شود. آنچه مشخص است قوپوز ابتدا به سه نوع تقسیم می‌شد.
نوع قوپوزی برای ما مهم است " قولجا قوپوز" است. این ساز که نام آن در
افسانه باستانی ترکان، کتاب "دده قورقود" نیز آمده است، پدر "باغلاما"و"ساز
عاشقی " و "دوتار" و "تنبور" کنونی محسوب می‌شود. در حین مهاجرت ترکان به
نواحی مختلف جهان این ساز نیز با آنها به مناطق مختلف دنیا سرازیر شده است
(که با اسامی مختلف هر ایل همچنان رایج است). مثلا ساز "بوزاوق" که توسط
قوم بوز اوق که قومی تک‌تاز و دامدار بودند نواخته می‌شد امروزه با نام
"بزق" در بین اعراب و با نام" بوزوکی" در بین یونانیان نواخته می‌شد
گونئی و قوزئی آذربایجاندا ساز (قوْپوز) ایله ایجرا ائدن اوخوجو. آشیق‌لار ایسلام‌دان اونجه زامان‌لاردان، تورک خالق‌لارین آراسیندا ایجرا ائدرمیش لر. موختلیف تورک ائللری، آشیق ایله سازی موختلیف آدلار ایله تانیرلار. آشیق‌لار قهوه‌خانالاردان علاوه، توئی و آیری مراسیم‌ده ده ایجرا ائدرلر.
ایسلامی اینقیلاب‌دان اونجه ایللرده، آشیق‌لارین چیخی و باتی آذربایجانین بوتون اصلی شهرلرین‌ده، چوخلو ایجرالاری اولاردی. تبریز، آشیق‌لارین چیخی مرکزی و اورمیه اونلارین باتی مرکزی ایدی. تبریزده چوخلو واقت‌لار آشیق بیر بالابان‌چالار و بیر قاوال‌چالار ایله ایجرا ائدردی . اورمیه ده آشیق همیشه تک ایجرا ائدردی
