زبان ترکی آذربایجانی مانند سایر زبان‌های ترکی از نظرِ ساختاری زبانی التصاقی است. منظور از زبان التصاقی یا پسوندی این است که بن فعل در ابتدای واژه قرار می‌گیرد و با افزودن پسوندها حالت‌های فعل تغییر می‌کند. مثال: گل (بیا) گل‌دی (آمد)، گل‌دی‌لر (آمدند).

صرف افعال در ترکی آذربایجانی قاعده‌مند است و برای آموختن آن نیازی به حفظ کردن استثناهای زبانی وجود ندارد. واسیلی ولادیمی‌رویچ بارتولد (Bartold|Vasily Bartold) در کتابِ «تاریخ ترک‌های آسیای میانه» می‌گوید: زبان ترکی مانند ویروس است. از آنجا که به دلیل قاعده‌مندی مفرطش یادگیری آن آسان است، اقوام ترک در هر منطقه‌ای که ساکن شده‌اند، زبان اقوام مجاور را به‌سرعت تحت تأثیر قرار داده و موجب افزایش سریعِ ترک‌زبانان شده‌است -نقل به مضمون-)

در زبان ترکی آذربایجانی امکان ساختن فعل و مصدر از اسم و صفت وجود دارد. مثال: قولاخ (گوش)، قولاخ‌لاماخ (گرفتن از گوشِ کسی برای تنبیه)؛ ال (دست)، ال‌له‌مک (ورز دادن)؛ سو (آب)، سولاماق (آب پاشیدن)؛ گؤزل (زیبا [صفت])، گؤزل‌لمه‌ک (به‌زیبایی ستودن)، یئیین (تند [صفت]) یئیین‌لمک (شتاب گرفتن)؛ گؤز (چشم)، گؤزلوک (عینک)، گؤزلوک‌چو (عینک‌ساز یا عینک‌فروش)، گؤزلوک‌چولوک (عینک‌سازی یا عینک‌فروشی). این ویژگی زبان‌شناختی، امکان گسترده‌ای برای افادهٔ روی‌دادها و افعال پدید می‌آورد تاآنجا که برخی از محققین شمار فعل را در زبان‌های ترکی و ازجمله آذربایجانی غیرقابل شمارش دانسته‌اند.

در زبان ترکی آذربایجانی افعال قادر به بیان «فعل منفی»، «توانستن»، و «نتوانستن» هستند. مثال: گئت (برو)، گئت‌مه (نرو)، گئده‌بیل‌مک (توان یا امکان رفتن داشتن)، گئده‌بیل‌مه‌مک (توان یا امکان رفتن نداشتن).

افعال در زبان ترکی تک‌جزئی و یک‌تکه هستند. ساختن فعل با استفاده از افعال معین یا افعال کمکی عمدتاً به افعالی منحصر است که از زبان عربی یا فارسی به ترکی آذربایجانی وارد شده‌اند. این ویژگی انعطاف‌پذیری قابل توجهی در زبان ترکی آذربایجانی برای ساختن واژه‌های جدید حتی با استفاده از وام‌واژه‌ها ایجاد می‌کند. مثال: تلفن، تلفن‌لاش‌ماق (ارتباط تلفنی برقرار کردن).

حرف "ق" و "گ" در زبان ترکی

همانطور که میدانید زبان فارسی حرف "ق" ندارد و تمام کلماتی که دارای این حرف هستند و در زبان فارسی رسوخ کرده‌اند یا ریشه ترکی دارند و یا ریشه عربی.مثل چاقو که ترکیست و قدرت که عربیست.

اما تلفظ حرف "گ" که زبان عربی از آن بی‌نصیب است در زبان ترکی و فارسی امروزه متفاوت است.

اگر کلمه گئت‌(برو) را برای بیان به یک فارس زبان ارائه کنیم اینگونه تلفظ خواهد کرد " قئت" !!
و کلمه‌ "قند" را یک فارس زبان از دهان ما ترک زبانان "گند" میشنود!! چرا که تلفظ "ق" در زبان فارسی امروزه کاملا حلقی شده است.

مثال:گوگوش‌(خواننده معروف) ترک است و این لقب از سوی پدرش به او داده شده و فارس زبانان آن را گوگوش مینویسند ولی در حقیقت این کلمه همان "قوقوش" (پرنده قو) است.
در نوشتن کلمات ترکی دقت کنیم این دو حرف به جای هم قرار نگیرند.
بعضی از دوستان در نوشتن کلمات ترکی گاهی دچار این اشتباه میشوند:
"قال" (بمان) صحیح است نه "گال"
"قاماشیر" درست است نه"گاماشیر"
"قوروپ"(گروه) صحیح است نه "گوروپ".
لازم به ذکر است که حرف "غ" در زبان ترکی وقتی در اول کلمه قرار بگیرد به "ق" تبدیل میشود. ما کلمه "غلط" را "قلت" تلفظ میکنیم ولی با این رسم‌الخط موقع نوشتار "غلط" مینویسیم.اما با حروف لاتین "Qәlәt" نوشته خواهد شد.همینطور است:
غایب⇠Qayib(قاییب)
غلام⇠Qulam(قولام)

زبان ترکی را یاد بگیریم و به فرزندانمان یاد دهیم. این زبان نظیر ندارد.

در زبان ادبی تورکی حرف ربط "که یا کی" وجود ندارد و به مرور زمان از فارسی وارد این زبان شده است و دیده میشود که به اشتباه در حال استفاده فراوان از این حرف هستیم،و این در حالیست که جملات صحیح تورکی هیچ احتیاجی به این حرف ربطی ندارد و اگر در هر جای جمله از آن استفاده شود آن جمله کاملا اشتباه میباشد و باید اصلاح شود.

این مسئله تا جایی پیش رفته است که در برخی موارد دیده میشود که حتی استادان شعر نیز آن را به کار میبرند،حال شاید به خاطر وزن شعر از این مسئله چشم پوشی شود ولی استفاده از حرف که در نثر کاملا اشتباه میباشد.

به مثالهای زیر دقت نمایید:

او سؤز کی سن دونن دئدین ( آن حرفی که تو دیروز بهم گفتی)

ای اونلار کی ایمان گتیریبسیز ( ای کسانی که ایمان آورده اید)

همانطوری که شاهد بودید در جملات تورکی بالا اثر گرامر فارسی کاملا مشخص است و باید به جای آنها اینگونه بگوییم و بنویسیم:

_سن دونن منه دئدیگین او سؤز

_ای ایمان گتیرمیش لر و یا ای اینانمیش لار

وقتی جملات تورکی را با گرامر خود بیان کنیم بر فصاحت و صراحت آن افزوده شده و زیبایی آن نیز حفظ میشود. مثالهای بیشتر:

1-او یئره کی گئتدم (گئتدیییم یئره)

2-او آدام کی من گؤردوم( گؤردویوم آدام)

3-او فوتبال کی من باخدیم( باخدیغیم فوتبال)

جوابی مختصر و مفید برای مغرضانی که به خیال خامشان می خواهند القاء کنند که؛ خواندن و نوشتن زبان ترکی آزربایجانی سخت است!

و برای این منظور، یکی دو مورد از کلماتی که مصوت جداگانه دارند و برای آنها در الفبای عربی و زبان فارسی معادلی وجود ندارد، به دلیل عدم تدریس زبان آزربایجانی در مدارس و نا آشنایی اکثریت آزربایجانی ها به صلابت و فصاحت زبان مادریشان به نحوی می خواهند روی این موضوع شانتاژ کنند.

دو نمونه از این موارد را که عمداً با غلط املایی و شاید هم به دلیل بی سوادی طراح چنین پستی مرتب در فضاهای مجازی به صورت گسترده پخش می شود را عیناً در ادامه نقل میکنم و بعد طرز صحیح املایی همان موارد را با هر دو رسم الخط عربی و لاتین به خدمت دوستداران فرهنگ و زبان مادری آزربایجان عزیزمان ارائه میدهم.

در پایان قضاوت با شما.

هرچند می دانیم که حماقت نژادپرستان پان فارس ، پان عیرانیسم بیشتر از اینهاست .

مغرضانه ها:

یکی بهم گفت : ترکی یادم بده.

گفتم: دوز یعنی نمک-دوز یعنی مستقیم-دوز یعنی صبر کن!

گفت: سخته، نمیتونم .یکی دیگه...

گفتم: کتی گتی کتی گتی گتی!

گفت: اینم خیلی سخته ، و همانجا جان به جان آفرین تسلیم کرد!

«توجه کنید که نگارنده ی اصلی مستقیما در پی القاء آنچنان مشکلی در یادگیری زبان ترکی بوده که، نو آموز را از فرط سختی زبان ترکی به کشتن میدهد.

در حالی که خود نمیداند و یا نمی خواسته بداند ، فارس ها به خاطر عدم وجود حرف «پ» در الفبای عربی، اوایل پذیرش حروف عربی برای پارسی نویسی، مجبور بودند به جای کلمه ی «پدر» -«بدر» بنویسند که گاهاً با «بَدْر» اشتباه می افتاد، تا اینکه با افزودن 2نقطه به نزدیکترین مخرج صوتی «ب» مشکل را حل کردند.

اینک به معادل صحیح همان کلمات و جملات دقت فرمایید.

دوز = نمک  –Duz

دؤز = صبر کن -Döz

دۆز = راست -Düz

کَتدی گئتدی، پئنجَه یی گؤتۆردۆ گَتیردی = 

Kətdi getdi pencəyi götürdü gətirdi.

بله عزیزان اینها نمونه ی کوچکی از هزاران هجمه ی فرهنگی بر علیه زبان و فرهنگ آزربایجانی هست که با نام هموطن و اتحاد ملی مرتب اعمال می شود!

اوْیان آزربایجان...

تورک دیلینده 32 سَس(حرف) وار اونلارین 9-و سَسلیدیر
23-و سَس سیزدیر

 ۱- سَسلیلر = مصوت لر:
سَسلی سَسلر آغیزدان چیخاندا بیر مانعه توش گلمه دن آغیزدان دوز چیخارسَسلری سینایین.
 سَسلیلر ایکی یئره بؤلونور
دؤردو قالین دیر
بئشی اینجه دیر
قالین سَسلر دیلین آرخاطرفیندن چیخدیغی اوچون گوبورد هابئله قالین چیخار.
الیف-قالین لار:( A=آ -- I = ای-- U = اوُ-- O= او)
 A _ana  آ- آنا
ای _ ایلیق I  _ ılıq
 U_  ULDUZ  اوُ_اوُلدوز O__OĞLAn  او-اوغلان