آرتیغین اوخوماخ

امروزه در زبان پارسی فعل مرکب الدرم   بلدرم کردن در معانی فحش دادن سخن زشت و درشت گفتن فحاشی کردن تهدید کردن و .. کاربرد دارد که ترکیب نخست ان در زبان تورکی فعل هم جنس یک کلمه چند فعلی می باشد و این افعال در این جمله بخصوص از افعال اولدورمک و بیلدیرمک در زمان اینده اول شخص بکار رفته اند اولدورم بیلدیررم -اولدورم بولدورم   به گونهکلی این جمله در زبان ادبی تورکی اینگونه است من سنی اولدوررم و سنه حددیمی (گوجومو) بیلدیررم ، در زبان شفاهی من سنی اولدوررم گوجومو سنه بیلدیررم کاربرد یافته است چنانکه پیداست اصل عبارت بالادر زبان تورکی یک جمله با دو فعل میباشد که در زبان تورکی به سان یک واژه مرکب بکار می رود 

آرتیغین اوخوماخ

بارماق = انگشت

آرتیغین اوخوماخ

معنی  موتلو( زیبا ،شیرین ،مبارک)

اؤز یولداشیزی اونوتمایین!(یعنی دوستتونو فراموش نکنین!)

آنا دیلی گونو موتلو اولسون(روز زبان مادری مبارک)

موتلو اولونوز(یعنی موفق باشید)

بو ظفر هاممیا موتلو اؤلسون(این پیروزی برهمه شیرین و مبارک باشد)

اویرنجی گونو، موتلو اولسون. (روز دانشجو مبارک.)

 بایرامیز موتلو  (عید بر شما مبارک  Bayramız Mutlu

  یئنی ایل موتلو ( Yeni il Mutlu سال نو مبارک)

آرتیغین اوخوماخ

آتش تهیه- آشیرما آتش (آتش بازدارنده).  

آتش هجومی- آخین اوْد.

آتشباری- یایلیم آتیش. (شلیک همزمان و سنگین تعداد زیادی سلاح).

آجودان- سوبای. آغا یاماغی (افسری که در خدمت افسر بالاتر باشد).

آدمیرال- دنیزبیگی (دریاسالار).

آرایش نظامی - دوْناما. یاسانیش.

آزاد- اؤلوشگه. آچیل (فرمان نظامی).

آمادگاه- قورانقا.

آمادگی نظامی- سفربرلیک.

آماده باش- دوْناتیش. دوْلونلوق.

ادارة سر فرماندهی ارتش- آغا قاپوسی.

ارتش- آرتیش. اوْردو. قوْشون.

ارتش سرخ - قیزیل اوْردو.

ارتش مردمی- قارا چئری. قارا چوْر. قارا قوْشون.

ارتشبد- اوْردو بیگی. آرتیشبای. سوبای. باش قوماندان.

ارتشتار- اوْردوچو. آرتیشچی.

ارتشی- اوْردوچو. سوْخوشلوق. سولوک.

اردوگاه- قیتیل. قوران.

از جلو نظام- قاباقدان دوزلن (فرمان نظامی).

از نو- باشدان (فرمان نظامی).

استوار- سوبای. سیراباشی.

اسکادران- باغاتور.

اسلحه- قوْر.

اسلحه خانه- قوْرخانا. توفکلیک.

اسلحه دار- قوْرچو.

اسلحه ساز- یاراقچی.

اسلحه سازی- قورال یاساش.

اشغال نظامی- باسقین.

اطلاعات ارتش - قارا قولاق.

افسر- قوْل باشی.سوبای.

افسر ارشد- اوست سوبای.

افسر جزء- آلت سوبای.

افسر مسئول اسلحه خانه- قوْربیگی. قوْرچوباشی.

افسری که از درجه سربازی بالا آمده و دانشکدة افسری ندیده است- آلایلی سوبای.

انبار اسلحه- قوْردا.

بمب- چاتلاما.

به پیش- آلقا قاراب. ایره لی(فرمان نظامی).

به جای خود- بودالیدا(فرمان نظامی).

پادگان - قیشلا. ساخلوْو.

پوکه فشنگ - قاپجیق.

پیاده نظام- قارا چئری. قارا چوْر. قاراچی. یایا چئریسی.

پیشقراول- بانقلای. یانداوول.

پیکان - آتباق. آخیل. اوْخ باشی.

تدارکاتچی- آیداچی.

تدارکات لشکر- داغار.

تعمیر و نگهداری اسلحه - سایقال.

تفنگ - توغک.

تفنگ ته پر - آلتی آچیلان.

تفنگچی- توفکچی. مرگن.

تفنگدار- توفکچی. توفکلی.

تفنگ دو لول- قوْش آتار.

تفنگ ساچمه‎ای- قیرما توفک.

تفنگ ساز- توفکچی.

تفنگ سرپر- آغیزدان دوْلما. چاخماقی. قارا قاوال.

تفنگ سه تیر - اوچ آتیلان. اوچ آچیلان.

تفنگ کارابینه- آلای پوْزان.

تکاور – سوْخوشچو. سالقیر.

توپ- توْپ.

تیپ- مینلیک. توْغای.

تیر- اوْخ.

تیربار- اوْخ ساچار. (نوعی اسلحه).

تیر مرگبار- قییبیر.

تیمسار- یانال. پاشا.

جبهه- قاغیشقا.

جنگ - ساواش. دؤگوش.

جنگ آزموده- اسکی توفک.

جنگ افزار- قورال یاراق. یاو یاراق. یاراق.

جنگ خونین- آغار چاقا. قانلی ساواش.

جنگ دریایی- قاییق قاوقا. دنیز ساواش.

جنگ زمینی- قورو ساواشی.

جنگ سرد - سوْیوق ساواش.

جنگ سرنیزه - سونگولشمه.

جنگ سواره نظام- پییگه.

جنگ شدید - قانتار.

جنگ فرسایشی- آشیندیرما.

جنگ هسته ای- یادرا ساواش.

جنگنده - اورونقوت. دؤگوشچو. دؤگه جی. تومروس. ساواشچی.

جوخه - مانقا. آربای. جوْوقا.

حفاظت اطلاعات- یومدار. یومقال.

حمله - باسقین.

حملة برق آسا - شیغاما.

حملة شبانه- باسیق. چاپقین.

خبردار- شاخلان (فرمان نظامی).

خشاب- قاشاب. ساداق.

خلبان- اوچاقچی. اوچان.

خمپاره - قومپارا.

خمپاره انداز - اوْتوزباشی.

دانشجوی دانشکدة نظامی- قورسانت.

درجة نظامی- اوْموزلوق. اوْرونتاق. قیرات.

درجه دار- باسالی. آشامالی. باساقلی.

دژبان- ساخلوْوچو. ساخلیج. قوْرقانچی.

دسته- اولام. زره - بادانا. بوروگن. توْخوم.

زرهی - توْخوملو.

سان دیدن- ساناماق. اوشه‎مک.

سپهبد - چئری بیگی. امیر نوْیان.

سپهسالار- آرتابای. اوْردو بیگی. بوروندوروق. مونقالیسان.

ستاد ارتش- گئنل قورمای.

ستاد لشکر- اولوق قوْل.

ستوان- آردالی. اللی باشی.

ستوان یک- باش آردالی.

سرباز - باش وئرن. چئری. سالدات. سو. قیزیلباش.

سرباز پیاده- قاراچی.

سرباز گماشته- آردیل.

سرباز ساده - اولان. قارا چیریک. سیراوی عسکر.

سرباز سوار پیشقراول- ائراوول.

سرباز نیروی زمینی- قاراچی.

سربازخانه- ساخلوْو.

سربازصفر - سیراوی عسکر. قارا چیریک.

سرتیپ - مین باشی. مین بای.

سرجوخه - اوْن باشی. مانقاباشی. اوْنبای.

سردار - یانال. پاشا.

سردسته - بؤلوک باشی. قوْل باشی. چئری باشی. اوْت آغاسی.

سرفرمانده- آپا ترخان. باش شاد. بورقوچان. باش قوماندان.

سرگُرد- دالبای. قوْل آغاسی. باشقورد.

سرگروهبان- وکیل باشی. باش چاووش.

سرلشکر- امیرتومان.

سروان - یوز باشی. یوزبیگی.

سرهنگ - آلبای. یاربای. مین باشی. بیگ باشی. قوْشون باشی. نویان.

سلام نظامی- چاس. ساپارتا. سالیت.

سلحشور- سالجیق. سالار. سالامیش. یارقاج. زوْرباچی.

سواره نظام- قارا خیل. آتلی خیل.

ضامن اسلحه – قاریل. قوْروز. قییلاق.

ضدهوایی - اوچاق ساوار.

طبل جنگی- قوْپورقا.

عقب گرد - قانقور (فرمان نظامی).

عقبة لشکر- آرتقار. آرتقان.

عقبدار لشکر- چانداوول. آردچی. سورقاوول.

فرمانده- قوماندان. آلایلی. آغا. باشچی. شاد. باشقال. بویراج. سالقار. قاماندار.

فرمانده توپخانه- آتاش بیگ.  

فرمانده دژبان- اوربیگی. باشقاریجی.

فرمانده سواره نظام- خیلباش. قاراولی.

قاب اسلحه- ساواق.

قاضی نظامی- توتوق.

قرارگاه- بولجار.

کلاه نظامی- چالاچات. قازانیج.

کمانه کردن گلوله - چوْووماق.

گارد ویژه- بؤرو. هرباتان.

گردان- قوردان.

گروهان- بؤلوک.

گروهبان- چاووش. قورباشی. ارباشی.

گروهبان یکم - باش چاووش. وکیل باشی.

گشت- گزمه.  

گشت شبانه- توتقاق.

گلوله - قیریج. قیریچقا. گولـله. توْپ داشی. چالتاش. قورشون. یوملوق.

لجستیک- سالقیت. سورسات.

لشکر- تومان. توْپلانق. توغ تولوب.

لشکرکشی- آلانلاما. سوله مه. قوْشون کئچلیک. قوْلدورما.

مبادلة آتش- آتیش توتوش.

مقدمة لشکر- قیلاووز.

مهمات- اوْخ داری.

مهماتچی- اوْدچو.  قارایاراق.

میسره- جیوانقار. سوْل قول.

میمنه- بیرانقار. ساغ قول.

مین- یاتلاما.

ناو جنگی- چالقان.

ناو جنگی بزرگ- گؤیه.

نگهبان- یاساقچی. یاساوول. کئشیک.

نیروهای مسلح - قوْرالتای.

نیروی زمینی- قارا گوج. قارا قوْشون. قورو قوْشون.

نیروی دریایی- دالای قوْشون. دنیز قوْشون.

نیروی کمکی- چولقار.

نیروی هوایی- اوچاق قوْشون.

همرزم- خیلتاش.

هنگ - مونقای.  

هنگ کوهستانی - داغ آلایی. داغ بیرلیگی.

هواپیما - اوچاق. دمیرقوش.

هواپیمای شکاری- قیریجی.

آرتیغین اوخوماخ

آباتای  - (Abatay) بزرگوار. (ناپ) 
آبادان  - (Abadan) برپا. آباد. جایی که در آن آب و گیاه پیدا شود و مردم در آنجا زندگانی کنند. بزرگ. مسن. عظیم. ملافه. پوشش. در میان ترکان صفتی است برای اشخاص جوانمرد و بخشنده. (ناپ) 
آبار  - (Abar) هیکل. هیبت. سرفراز. باشکوه. ایستادگی. (ناپ) 
آباران  - (Abaran) مبالغه کننده. دروغگو. لافزن. ناظم. 
آباغان  - (Abağan) عالیجناب.نجیب زاده.کبیر.(ناپ). 
آبای  - (Abay) قهر.غضب. خشم. روشنی. روشنی بخش. شگرف. بصیرت. دقت. خواهر. خاله. زن لزگی.(ناپ). 
آبچار  - (Abçar)کاردان. سربراه. مطیع. کسی که کار به چستی انجام دهد. فرز. گردآورنده. مباشر ضبط. مساعدت کردن. یکی از شاخه‎های 24 گانة اوغوزها.(ناپ) 
آبراما  - (Abrama) اداره. راهبری. 
آبی  - (Abı) (آقابیگ) رنگ آبی. در زبان ترکی

آرتیغین اوخوماخ

آزمایش- سیناق. سیناما. سیناو. دنه‎مه. سیناش. ساچیت.

آزمایش شدن- سینانماق.

آزمایش کردن- سیناماق. دئنه‎مک. یوْخلاماق.

آزمایشگاه- دئنئیلیک. سیناقلیق. آراشقا. دنه مج. وارلاقلیق.

آزمایشگاهی- دئنئیسل. سیناقسال.

آزمایشگر- سیناقچی. سینایان. یوْخلاماجی. یوْخلاییجی. آراشقان. دنه مه چی.

آزمایشی- دنه‎مه. سیناقسال. دنل.

آزموده - سیناقلی.

آزمون- سیناو. دنه تیم. سیناق. یوْخلاما.

آزمون شفاهی- آغیز سیناغی. سؤزلو سیناق.

آزمون میان ترم- آرا سیناو.

آزمون نهایی- سوْن سیناق.

آزمون کتبی- یازی سیناغی.

آمار - ساییم. تاپتی.

آمارگر - ساییمجی. سایغاج.

آمار گرفتن - ساییملاماق.

آمارگیری- ساییملاما.

آمپر- گؤسترگه (نشانگر).

 آمپر- آخیم (جریان).

آمپول-  آشی. ایگنه.

آموزش - اؤگرتمه. اؤگر‌تیم. اؤگرنک. یؤنرگه.

آموزش ابتدایی- ایلک اوْخول.

آموزش پیش دبستانی- مکتبه قدر اوْخول. اوْخول اؤنجه اؤگرتیم.

آموزش حرفه ای- پئشه اؤگرتیم.

آموزش دادن- اؤگرتمک.

آموزش دیدن- اؤگرشمک. اؤگرنمک.

آموزش عالی- یوکسک اؤگرتیم.

آموزشگاه- اوْخول. اوْخوشقا.

آموزشگاه حرفه‎ای- پیشه‎مکتبی.

آموزش متوسطه- اورتا اوْخول.

آموزش مکاتبه‎ای از راه دور- آچیق اؤگرتیم.

آموزش و پرورش - اؤگرتمه بئجرمه. اؤگرتیم ائیتیم.

آموزشی- اؤگرتیملیک. اؤگرتمه لیک.

آموزگار- ائدیقه. اؤگرتمن. یارقاجی.

آمیب- بیره جیک.

آنالیز-  آچیقلاییش. ایچله مه (تحلیل).

آهن ربا - دمیر قاپان.

اتم – اوگه جیک.

اختراع- یارادیم. اویدورما.

اُرگان- قورقو (سازمان).

ارگانیزه- قورولو. قورقون.

ارگانیسم- قاوارا. گؤوده (کالبد).

اسپاسم-  قیج.

استالاگتیت- سارقیت (چکنده).

استالاگمیت- تیکیت (چکیده).

استاندارد - اؤلچوت.اؤلچون. گودوک.

استرس- بونالیم. بونالتی.

اسید-  تورشو.

اسید استیک- سرکه تورشوسو.

اسید سولفوریک- قارا بوْیا.

اسید سیتریک- لیمو جوْهری.

اسید لاکتیک- قارا قوروت.

اسیدمعده- چؤز یاغی.

اسیدی شدن- تورشوماق.

اسیدی کردن- تورشوتماق.

اکتساب - ائدینیم. قازانیش.

اکتشاف- بولوش. تاپیش.

اکسل- اوْخ. دینگیل (محور).

اکسید- پاس.

اکسیده- پاسلاق (زنگ زده).

الکترود- ایله تج (قطب مغناطیسی).

الکترون- ایلدیر (برق).

الکترونیک- ایلدیریلیق (برقی).

الکتریسیته- ایلدیریم.

الکتریک- ایلدیریسال.

اندیکاتور- گؤسترگه (نشانگر).

اندیکس- گؤسترچ. تامغا (نشانه).

انرژی- گوج. ارکه. باسیم. تپر. چابا.

انرژیک- چاپان. قوْشان.

انژکتور- پوسکورتج (افشاننده).

ایتالیک-  اگیک.

ایدئولوژی- دوشون گودوم. سالسانا.

ایده- دوشونجه‌. دوشونو. دوشونوم.

ایده آل- اؤزلک. اریشک. اولکون.

ایده آلیست- اؤزلکچی. اریشکچی.

بارکد- چوبوق ایمی. تانقا.

بازالت - قارا داش.

پروتئین - آغسیم.

پروتون- گؤزه لک.

پزشک- بیچیشچی. دوگدور. توْخدور.

پزشک عمومی- توم باغشی. توم امچی.

پزشک متخصص- آتای باغشی.

پزشکی- امچیلیک. باغشیلیق.

پیش دانشگاهی- بیلیمتای اؤنجه.

پیش دبستانی- اوْخول اؤنجه. مکتبه قدر.

دانش - تانیش. بیلگی. بیلمه. بیلی. بیلیک. بیلیم.

دانش آموز- اؤگرنجی. اوْخووچو.

دانش آموز دو ساله- اسکی قوْندارا. اسکی اوشاق.

دانش آموزی- اؤگرنجیلیک.

دانش پژوه- بیلیمچی.

دانشجو - اؤگر‌نجی.

دانشجوی دانشکدة نظامی- قورسانت.

دانشجویی- اؤگرنلیک.

دانشسرا- اؤگرتلیک.

دانشکده - بیلیمگه.

دانشگاه - تانیشقا. بیلیمتای. بیلیملیک. بیلیم یوردو. اوْخو یوردو(گویش ازبکی). تانیشلاق. بیلی کند.

دانشگاه آزاد- آچیق بیلیمتای. آچیق تانیشقا.

دانشگر- بیلیجی. بیلمن. بیلگین.

دانشمند- بیلیجی. بیلمن. بیلگین.

دانشنامه- دوْغرولوم. بیلیم بلگه.  

دانشور- بیلیجی. بیلمن. بیلگین.

دانشیار- اؤگردن.

دبستان - ایلک اوْخول. ائرتین.

دبیر - بیتیکچی. یازمان.

دبیرستان- اوْرتا مکتب. اوْرتان. اوْرتون.

رساله - ساولیق. ایلتگن.

رشته - ساپ.

عِلم - بیلیک. بیلیم.

علم النفس- اؤز بیلیم.

علم تجربی- قارا بیلگی (علمی که از راه تحصیل به دست نیاید).

علم جادویی- اودوم.(قدرت تسلّط بر اجنّه).

علمی- بیلیمسل. بیلمیک.

علوم پایه- آرخا بیلیک. آنیق بیلیک.

کلاس- اوخون. ساپاق.

مُبصر- گؤزتمن. گزکچی.

مُدرّس- اؤگرتمن (معلم).

مدرسه - اوْخول. بشکت.

مدرسة ابتدایی- ایلک اوْخول. اؤنوملوک. ائرتین.

مدرسه راهنمایی- یؤنوملوک. یوْرتون.

مدرسة شبانه - گئجه‎ مکتبی. گئجه اوْخولو. آخشاملیق.

مدرسة مختلط- قارما اوْخول.

مدیر- آبرامان آبراییجی. سرانجامچی. قاشدار. آلیشدیریجی.

معاون- باسوت. گیزیر. یاردیمچی. یامانتی. قارای. یامبا. اوْرون باسار. دایا. یارداق.

نوترون - ایلینجیک.

هم رشته - ساپداش.

همکلاس - ساپاقداش.

آرتیغین اوخوماخ

آلترناتیو - سئچه نک.

آنارشی- دوزنسیزلیک. قانتاشیق.

آنارشیست - هئریکی. شولوق.

استوارنامه- تانیقلیق. ائلچی یازی. یامیلیق. یوْللانما.

اعتبارنامة دیپلماتیک-  یامی بلگه.

امپراتور - خاقان. قیرال.

امپراتوری- خاقانلیق.

امپراتوریس- تورکان.

امپریال- خاقانلیق (پادشاهی).

امپریالیست - یاییلیمجی.

امپریالیسم- یاییلیم.

امّت- کوتله.

امیر- بیگ. آقوْلا. چتکچی.

امیرالامراء- بیگلربیگی.

امیرالمؤمنین- قانچی بیگی. قاندی بیگی.

امیرزاده - امیرزه. امیرزادا. آباغان.

امیرکبیر- اولوق بیگ.

انتخاب - اوروندو. سئچکی. سئچمه. سئچی. سئچیم. سایلانیش.

انتخابات- سئچیملر. سئچکیلر. سایلاو.

انتخابات میاندوره‎ای- آرا سئچیم.

انتخاباتی- بللکلی. سئچیملیک.

انتخاب اصلح - سئچیش.

انتخاب شدن - اوروندلانماق. سئچیلمک.

انتخاب کردن - اوروندلاماق. اوزله‎مک. سئچمک. گؤتورمک.

انتخاب کننده- سئچمن. سئچیجی. سایلاوچی.

انتخابی- سئچیلمیش. سئچکین.

انقلاب- چئوریم. چئوریش. چاقچالاقای. دئوریم. دؤنوشوم. بولقا. دؤندریش. قوْپالاق. قوْپونتو.

 قوْپقون. اؤزگریش. دؤنگریش. دؤنوش.

بایکوت- اسله‎مه.

بایکوت کردن- اسله‎مک.

بحران - بورخان. بولغان. بونالیم.

بحرانی- گرگین. بخشدار- بؤلوک باشی. بؤلوکچو.

بخشداری- بؤلوکلوک.

بنیادگرا - تملچی. ایلکه جی.

بنیانگذار - قوروجو. قورقوجو.

بورژوا- وارلی. بایچو. بای.

بورژاوزی- بایچولار. بایلار. وارلیلار.

بوروکرات- بویروقباز.

بین الملل- ملتلر آراسی. خالق آرا. ائل آرا.

بین المللی- ائل آراسی. ملتلر آراسی. خالق آراسی.

پادشاه - باشتاق. باتچاق. ائوری. کرال. بویروقچو. خاقان. قاراغول.

پادشاهی- شاهلیق. خاقانلیق.

پارلمان- سایلاق. دانیشتای. سالتاق (مجلس نمایندگان).

پارلمانی- دانیشتایلیق. سایلاقلیق.

حزب- اؤبک. بوْغاق (گروه). پای (نصیب).

حکومت- ارکلیک. بیگلیک.

حکومت پدری- آتا ارکی.

حکومت فردی- تک باشچی.

حکومت قومی- قارما بیگلیک.

حکومت کردن - دؤران سورمک. آرانلاماق.

حکومت مطلقه - تک ارکلیک.

دولت- اؤلکه (کشور). اوغور (اقبال). بیگلیک (حکومت). باخانلار قورولو. دورول (هیئت وزیران. کابینه).

دولت شهر - کنددولتی.

دولتمرد- دورولمان.

دیکتاتور- تک باشچی. باشقارا. آجیماز. قییین. اوزگوج. قارا گوج.

دیکتاتوری- تک باشچیلیق. باشقارالیق.

رئیس جمهور - توْپلوم باشی. اؤلکه باشچیسی. باشخان. اؤلکر.

رهبر - اؤنجل. اؤند‌ر. اؤندش. اؤنر. اؤنش. باشجیل. باشقان. باشمان. قوْچاش. باشچی. بوکو.

 یؤنتمن. اؤنگل. تاپقیر. باشلیق. یوْلباشچی. کؤسم. یئتکچی. تؤرآغاسی. یوْلاچ. تاماتا. بوْیرات.

رهبر کبیر- اولو اؤندر.

سازمان - قورول. قورقو.

سازمان یافته – قورقولو. قوراما. 

سازمان ملل متحد - بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی. بیرلشمیش اولوسلار قورولو.

سردی روابط -کوسلوک. سوْیوقلوق.

سفارت- آراچیلیق ائتمک (میانجیگری کردن). آراچیلیق (میانجیگری). ائلچیلیک (شغل و عمل سفیر).

سفارتخانه - ائلچی خانا. ائلچی لیک. ائلچی قوْنا. ساوانلیق.

سفیر - ائلچی. ساوان. یالافار. یالچی. کله چی.

سفیر آکرودیته- اوْرتاق ائلچی.

سفیر دائم- قالار ائلچی.

سفیر فوق العاده- آدینجیق ائلچی. دان ائلچی. دانسیق ائلچی.

سفیر کبیر - باش ائلچی. بؤیوک ائلچی. باش ساوان.

سفیر مقیم- اوْتوراق ائلچی.

سیاست- باشچیلیق (ریاست). آییرون.یؤنلتی. قاشدارما (راهبری). قیزقیت. یوْرغو (کیفر).

سیاست اقتصادی دولت- قامو کسیمی.

سیاست جنگی- قوْنوش.

سیاست خارجی- دیش یؤنلتی. دیش ایش.

سیاست داخلی- ایچ یؤنلتی. ایچ ایش.

سیاستمدار- یؤنلتیجی. ائل باشی. قاشدار. قوْنوشچو.

سیاسی- یؤنلتیسل. قاشدارلیق.

فراکسیون- کسیر(گروه. بخش).

کودتا- قانتاشما. کودتا کردن- قانتاشماق.

کودتایی- قانتاشیق.  

گرمی روابط - قیزلیق. ایستیلیک.

مجلس - درینگ.

مجلس ملی - قونقالاق.

مجلس نمایندگان - سئچکین.

مجمع – درنک. قورولتای.

مجمع تشخیص مصلحت – یوْرومتای.

معترض - قوْنوتلو.

نخست وزیر - باش باخان. باش ناظر. باش وزیر.

نخست وزیری - باش باخانلیق.

نمایندة دائمی - باش دلگه(مثلاً در سازمان ملل متحد).

نمایندة مجلس- سالقیت. سالقوت. توْیقون. سایلاو.

وزارت - باخانلیق. تارخانلیق. وزیرلیک.

وزارتخانه- باخانلیق.

وزیر- باخان. ناظر. توغلو.

وزیر اطلاعات- قارقات.

وزیر امور خارجه- دیش ایشلر باخانی.

وزیر امور داخله- ایچ ایشلر باخانی.

وزیر بهداشت- ساغالتیم باخانی.

وزیر جنگ- دؤگوش باخانی.

وزیر دربار- ائشیک آغاسی باشی.

وزیر کار- ایش باخانی.  

وزیر کشور- اؤلکه باخانی.

وزیر مسکن- قوْنوت باخانی.

وزیر مشاور- گنشمن باخانی.

آرتیغین اوخوماخ

آبجی- آغاباجی.

آقا پسر - خان اوْغلان.

ازدواج - ائوله نیش. ائولنمه.

ازدواج کردن - ائولنمک. باش بیر اوْلماق. اوْیلانماق.

ازدواج کردن با زن بیوه – قودوزلانماق.

بچه - بیچه. پیتا. چاغا. چوْجوق. بئچه. بالا. اوشاق. یاورو.

بچة اول- تون. ایلک.

بچة دوم- آردیل.

بچة آخر- سوْن بئشیک.

برادر - اچه. قارداش. داداش. آناداش. قارناش. قوتجا. ددش. دوْغان.

برادر اندر- اوگئی قارداش.

برادر بزرگ- ایجی. آقابیگ. آقا داداش. آبی. تاماتا قارداش.

برادر بزرگتر- آغابیگ. اچه. اچی. آجیک. آچیغ.

برادر بزرگ زن - قایین.

برادر تنی- تووقان قارداش.

برادرخواندگی- قارداشلاشما.

برادرخوانده - قارداشلیق.

برادرخوانده شدن- قارداشلاشماق.

برادر خونی- قان قارداش. آندالیق.

برادر رضاعی- کؤکلتاش. کوکه.

برادرزاده یا خواهرزاده - یئغن.

برادرزن- قایین.

برادر زن بزرگ- قایین آغا.

برادر زن کوچک- قایین اینی.

برادر سوگندی- آندا.

برادر شوهر- قایین.

برادر شوهر بزرگ- قایین آغا. آغا قایین. شاه میرزا.

برادر شوهرکوچک- بالا داداش. قایین اینی.

برادر شیری- سود قارداش.

برادر صیغه ای- قانقسیق. آند قارداش. قارداش آغا. اوْخوما قارداش.

برادرکوچک- آینی. قارداشجیق. قوستو.

برادر کوچک زن - یوکورچو.

برادر ناتنی- قارداشلیق. قانقسیق. اوگئی قارداش.

برادری- قارداشلیق. دوْغانلیق.

برادر یا خواهر شیری- امیکدش.

برادری کردن- دوْغانلاماق.

پدر- آتا. دده.

پدر بزرگ - بابای. بابا. آقابابا. قارتاتا. دیب دده.

پدربزرگ عروس یا داماد- قودا بابا.

پدربزرگ مادری- دای آغا.

پدربزرگ ناتنی- بابالیق.

پدرخوانده- دده لیک.

پدر زن - قایین آتا.

پدر شوهر - قایین آتا. قایناتا.

پدر و مادر- آتا آنا. آقاییه. دده ننه.

پسر - اوْغلان. اوْغول.

پسر اول - ایلکی.

پسربچه - ارکا. اوْغلان اوشاغی. اوْغلانجیق. اوْغلوجاق. قیران. آرتان سویشن.

پسربچة مؤدب- آقابالا.

پسر برادر- ویچیقار. قارداش اوْغلو.

پسرجان - اوْغول بالا.

پسر خاله - ائو اوْغلو. خالا اوْغلو.

پسرخانه نشین - قیز بی‎بی.

پسرختنه نشده - قاپچیقلی.

پسرخوانده- اوْغوللوق. یوفقا.

پسرخواهر - باجی اوْغلو. قونچیقار.

پسردایی- دایی اوْغلو. دایونقار.

پسرعمو - عمو اوْغلو.

پسرعمه - بی بی ‎اوْغلو.

-               اوْغلان جیغاز.

پسر کوچک خانواده- اوْراچی.

پسر مجرد- سوبای. خاتین سیز.

پسر ناز پروردة مادر- آرلات.

پسر یکی یکدانه- ار کؤیول.

پیرزن - قوْجا قاری. آغ باش. آغ بیرچک. قاری ننه. قاری. قورتقا. آغ باشلیق.

پیرمرد - آویچقا. قوْجامان. قوْجا کیشی.

جاری- ائلتی. ایلتی.

خواهر - سینگیل. قیز قارداش. باجی.

خواهر بزرگتر - ائجه. ائکه. آقاباجی. آبلا. آپا.

خواهر خوانده - باجیلیق.

خواهر زاده - ییگن.

خواهر زن - بالدیز. قایین قیز. گؤرومجه. گودوشه. قایین سینگیل.

خواهر زن برادر بزرگ- قوداقای.

خواهر شوهر- بالدیز. قایین قیز. گؤرومجه. گودوشه. قایین سینگیل. گؤرمو. قادینجیق. گؤرومجه. گؤروم. گلین قیزجیق.

خواهر شوهر بزرگ- شاه باجی.

خواهر شیری- سود باجی.

خواهر صیغه‎ای- باجیلیق.

خواهرک- باجی جیق.

خواهر کوچک- اوْیا. سینگیل.

خواهر کوچکتر عروس یا داماد- قوداچا.

خواهر ناتنی- باجیلیق.

خواهر و برادر - باجی قارداش.

خواهری- باجیلیق. آبلالیق.

داماد - گووئی. کؤیو. کوره کن. کویکو. یئزنه. آیزنه. بیگ. گؤره گن. کوی اوْغلو. ائنیشته. پچچه.

داماد سر خانه- ایچ کؤیو.

دختر - قیز.

دختراندر- قیزلیق.

دخترانه - قیزسوْو.

دختر بالغ - ارلیک.

دختربچه- قیران. قیسقای.

دختر بزرگ خانواده - قیز آغا.

دختر ترشیده- قالقین. آغوندا. قارتیمیش.  

دختر جوان- اوْغلاغی.

دختر چاق و سفید- مامیلی ماتان.

دخترخاله - خالا قیزی.

دختر خانم- خانیم قیز.  

دختر خانم بزرگ- بایکات.

دختر خانم کوچک- قیسقای.

دخترخوانده- قیزلیق. قیزلاق.

دختر خواهر - باجی قیزی.

دختر دایی- دایی قیزی.

دختر دم بخت - ارلیک قیز. ارکم. اردن. واریملی. گئن قالا.

دختر زیبا- آشینا.

دختر شیری- سود قیزی.

دختر عمو - عموقیزی.

دختر عمه - بی بی ‎قیزی.

دختر غیر باکره- آناسینین قیزی.

زن - قادین. آرواد. یورتوز.

زن آزاد- باشی بوْش.

زناشویی- ائولنمه.

زنانه - قادینجا.

زن برادر- ائنگه. گول باجی. بیرجه باجی.

زن برادر زن - قایین آروادی.

زن برادر شوهر- قایین آروادی.

زن برادر کوچک- گلدی.

زن بیوه- قودوز. دول.

زن خانه‎دار - ائو آروادی.

زن داداش- ائنگه. گول باجی. قارداش آروادی. قارداش خاتینی.

زن دایی- آغ باجی.

زن عمو - امیجی. عمو دوْستو. بادا.

زن مطلّقه- باشی بوْش. دوللاما.

زن نازا - قارا دوْن. قورات.

زن و بچه- آرواد اوشاق.

زن و شوهر - ار آرواد. قاری قوجا. باغ باغیش.

شجره نامه - سویلوق.

شوهر- ار. آیواز. قوْجا.

شوهر خواهر - انشته. آیزنه. باجی اری.

شوهردار - ارلی.

شوهر مادر شیری- سود بابا.

عروس- آغ دوواقلی. گلین.

عروس خانم- گلین خانیم.

عروسی- توْی. دوگون.

عمو- آباقا. آتا قارناش. بیگگه. تاتا.

عمّه - بی بی. قاتا. ماما.

مشاطه - ائنگه. دیقیزا. یئنگه. آسقیچی.

هوو - گونو.

یتیم - اؤکسوز. اؤگسوز.

آرتیغین اوخوماخ

آگهی بازرگانی- یایلام.

آگهی نامه- یایلان.

آماتور- قیزیقلی.

آمفی تئاتر­- قیییلقا.

آهنگ- آخین. بسته. باغدا. چینلاشیق. اویوم. تارتیم. چالغو. چالغی. هاوا. ییر. قورلاس.

آهنگساز - باغدار. بسته کار. بسته چی.

آهنگسازی- بسته کارلیق. باغدارلیق. بسته له‎مه. بسته چیلیک.

ادبی- گؤرکول. یازینسال. گؤگجه.

ادبیات- یازین. گؤگجه یازیلار. گؤگجه لر.

ادبیات چوپانی- چوْبان یازیسی. قاپیت یازیسی.

ادبیات شفاهی - آغیز ادبیاتی. آغیز یازینی. قارا یازی.

ادیب - گؤرکولچو.

از فرهنگ خود بیگانه- مانقورد.

اقتباس - آغداری. آلینیم.

اقتباس کردن- آغدارماق. آلماق.

انتشارات- یاییمتای. یاییملیق.

انجمن ادبی- گؤرگوسل درنگی.

انجمن- درنک. سالیا.

برنامة رادیویی و تلویزیونی- وئریلیش.

پردة تئاتر- چیمیلداق.

تئاتر - یانسیماج. گؤرموک.

تذکره- باش بیلیت.

تربیع- دؤردله مه.

ترجمه- چئویرمه.

ترجمه کردن- چئویرمک. آغدارماق.

تردید- دوراقسادیش.

تصریع- دوزه له مه.

تغلیب- اوستونله مه.

تلویزیون - گؤزگون. باخیشقا.

تلویزیونی- گؤزگونلوک.

تمدن- بایلام.

تهیه کننده- دوزلدیجی.

چاپ - باسما. باسقی. باسیم. چاپ.

چاپ افست - دوز باسقی.

چاپ سنگی- داش باسما.

چاپ شدن- باسیلماق.

چاپ شده- باسیلمیش.

چاپ کردن- باسماق.

چاپخانه - باسما خانا. باسمالیق.

چاپخانه چی- باسماچی. باسینچی.

چاپگر - باسماج.

حشو- یاماق.

خطابه- سؤیلو. آیتاشی. آیتاییش.

خطیب - سویلامیش.

داستان - اؤتوک. ائرته گی. ناغیل. اؤتکونج. اؤیکو. سؤیلنجه. بوْی.

داستان پرداختن - بوْی بوْیلاماق.

داستان پرداز - داستانچی. بویچو.

داستان تعریف کردن - اؤتکونمک.

داستان سرا- بوْی بوْیلایان.

داستان سرایی- بوْیلاما.

داستان سرایی کردن- بوْیلاماق.

داستان طولانی- ایلان حکایه سی. ایلان بوْی.

داستان کوتاه - بوْیجوق.

داستانی- اؤیکوسل.

دوربین عکاسی- آلیجی.

دوربین فیلمبرداری- چکه لیج.

رادیو – سسگین. آلقیج.

رُباعی- دؤردلوک. مانی. قوْشاجا.

رقص - اوْینادیش. بییی. تالبی. اوْیناما. اوْیناییش. تپسو. اوْیون.

رقصیدن - بییله‎مک. بیییمک. اوْیناماق.

رمان- اؤیکو.

رمانتیست- باش قورومچو.

رمانتیک- قیلدا. باش قوروم.

رمانس- گؤزللمه.

روزنامه - قزئت. گونجه. گونده لیک. ساوی. چاوی.

روزنامه نگار - قزئتچی. گونجه چی.

روزنامه نگاری- قزئتچیلیک. گونجه چیلیک.

روشنفکر- ایشیقلی. آغ یاخا. اردملی.

سانسور- الشدیری. قورجاق.

سانسورچی- الشدیریجی. قورجاتان.

سینما - گؤرونتولوک. باخلوْو.

شاعر - چوچو. سؤیچو. قوْشان. قوْشوقچو. قوْشار. اولگرچی. چاغماچی.

شاعر ساده- قالدیریم قوْشوجوسو.

شاعر مردمی- ائل آخینی. ال اوزانی.

شاعرانه - قوْشارجا. قوْشاریمتیل. قوْشارسی.

شاهکار - آنداشیت. آنیتلیق.

شعر - سؤی. قوْشاق. سؤیله‎مه. قوْشقو. قوْشوق. چاغما.

شعر بداهه- دونبول چالانغاج.

شعر حماسی- قوْچاق.

شعر ستایشی- اؤگونوش.

شعرسرایی- سوْیلاما.

شعر سرودن - وارساقلاماق. ییر قوشماق. سوْیلاماق. قوْشماق.

شعر مردمی- ائل قوْشو.

شعر معاصر - دیزه لک.

شعر واژه - سیجیر.

صحّاف- قابیقچی. قیریجی. قاپاق بیچن. قاپچی.

صحّافی- قابیقلاما. قابیقچیلیق.

صحّافی شدن- قابیقلانماق.

صحّافی کردن- قابیقلاماق.

ضرب المثل – سؤیله ییش.

غَزَل- گؤزل. گؤزلـله‎مه.

غزل سرا- گؤزلچی.

غزل سرایی- گؤزلـله مه.

غزل سرایی کردن- گؤزلـله مک.

فرهنگ - اویغارلیق. کولتور. یوْردام. یوْلون. اردم. ایچه لیک.

فرهنگستان- یوْرداملیق. یوْرومتای.

فرهنگسرا- یوْلونتای.

فرهنگ لغت- سؤزلوک.

فرهنگ و تمدن- یوْردام اردم.

فرهنگی- اویغار . یوْرداملی.

فرهیخته- اویغارلی. اویغار.

فیلم- چکیم.

فیلمبردار- چکیمچی. چکه لیجی.

فیلمبرداری- چکمه. چکیمچیلیک.

فیلمبرداری شدن- چکیلمک. چئورینمک.

فیلمنامه- اوْینانجا.

فیلمنامه نویس- اوْینانجاچی.

قصه- اؤتوک. یوماق. ناغیل. اؤیکو.

قصه گفتن- اؤتکونمک. یوماقلاماق.

قصه گو- ائرتکیجی. اؤتوکچو. ناغیلچی. یوماقچی.

قصه‎های سرگرم کننده برای وقت گذرانی- قورت ناغیلی.

قصیده - سیجیرله مه. قوْشما.

قصیده سرا- قوْشماچی.

قطعه ادبی- داملا یازی.

کارگردان - دوزنچی. یؤنتمن. آلانباشی.

کارگردان نمایش- قورولوشچو. قوْرقانچی.

کارگردانی- یؤنتمه لیک. آلانباشیلیق.

کتاب - باستاق. قاتلاق.

کتاب درسی- درسلیک.

کتاب درسی مکتبخانه- چرکه.

کتابخانه - باستاقلیق. قیمتارا.

کتابخوان - باستاقچی.

کتابدار - باستاقلی.

کتابداری- باستاقچیلیق.

کتابفروش- باستاقچی.

کتابفروشی- باستاقچیلیق.

کمدین- قیزیقچی.

گالری- سرگی.

لف و نشر - سپمه دؤشورمه.

مترجم- چئویرن. آغداران.

مجسمه- آنیتداش. یوْنتو. قورچاق. یوْنماداش. یامقا.

مجلّه - درگی.

مخمّس- بئشلیک.

مستزاد- آرتیرما.

مسمّط- دوزمه.

مشاعره- قوشاقلاشما. باغلاشما.

مطبوعات- باسیملار. یاییملار.

ملمّع- ایکی دیللی.

منتقد- قینار. قینامسیق.

منتشر شدن- یاییلماق.

منتشر کردن- یایماق.

منظومه- قوشاقچا.

ناشر- یاییمچی.

نشیده- اوخونجالیق (شعر دلنشین).

نقاش- بنیزچی. سیرچی.

نقاشی- بنیزچیلیک.

نقرات- قایتالام.

نمایش - گؤستریش. گؤستریم. گؤرک. گؤرونتو. یاییم.

نمایش کمدی یک نفره - سؤیلنگه.

نمایشگاه - سرگی.

نمایشنامه - گؤستریم.

نمایشنامه نویس – گؤستریم یازان. گؤستریمچی.

نورپرداز- ایشیقچی. چکمه چی.

نورپردازی- ایشیقچیلیق. ایشیقلیق.

نویسندگی- یازیچیلیق.

نویسنده- یازیچی.

هجو - سیخاق.

هنر - اوزلوق. ایکا. اوْلجوم. اؤنر. اودون.

هنرپیشه- اوْینامان. اوْینایان. اؤنرلی.

هنرشناس- اؤنرچی. اؤنر تانیش.

هنرمند - اوزمانج. اوزلو. اؤنرلی. اؤنرمن. یارادان.

هنرمند تئاتر - یانسیدار.

هنرمند نقش اول - باش اوْیونچو.

هنرمندانه - اوزلوجا. اؤنرلیجه.

هنرمندی- اوزمانلیق. اؤنرلیک. اؤنرمنلیک.

هنرور- باجاریلی.

هنرهای زیبا - اینجه صنعت. بدیعی صنعت.

هنری- اوزلوقسال. بدیعی. گؤرکن. اؤنه ریش. یارادیق. یاسنی.

آرتیغین اوخوماخ

آبدارچی- آیاقچی. سولوقچو.

آبدارخانه- سولوق.

اخراج - دیشارلاما. دیشله‎مه.  بوراخما.

اخراج شدن - دیشارلانماق. چیخاریلماق. چیخیلماق.

اخراج کردن - دیشارلاماق. دیشله‎مک.

ادارة خدمات- قوللوق قوْلو.

ادارة راهسازی- قارا یوْللاری.

اداره- آبراما. دوْلانیش. یؤنه‌تیم. یؤنتمه (راهبری). قوراما. مانقیری. ییغا (سازمان).

اداری- دوْلانسال. یؤنتسل. قوراملیق. اکیملیک.

ارباب رجوع- ایشلی.

اُرگان-  قورقو (سازمان).

از کار افتاده- دوشمه. قارت. کوتگون.

استامپ- باسقیج. استحقاق- یاراشیق.

استخدام- دوزله‎مه. چالیشدیرما. ایشلتمه.

استخدام شدن- چالیشماق. دوزلنمک. قاپیلانماق. الـلنمک. ایشلنمک.

استخدام کردن- چالیشدیرماق. دوزله مک. قاپیلاماق. الـله مک. ایشلتمک.

استخدامی- اللنمه.

استعفاء- آسنارما.

استعفاء جمعی- آسناریش.

استعفاء دادن- آسنارماق.

اطلاعات- تانیشما.

امضاء- قول باسما. چاپاچ.

امضاء شدن- چاپاچلانماق.

امضاء کردن - قوْل چکمک. قوْل باسماق. چاپاچلاماق. چاپاچماق.

امور اداری- یاز جیز.

بازنشستگی- امکلیلیک.

بازنشسته - امکلی. اوْتورقا.

بازنشسته شدن- اوْتورماق.

بایگان- باغقان. ساخلاجی.

بایگانی- باغقانلیق. بلگه لیک. ساخلاج. ساخلانج. قاپقات.

بودجه- کئچینجه. کئچینجیک.

پاک کن- سیلگیج. سیلن.

پاداش پایان کار- آرپالیق.

پاراف- تورغای.

پاک نویس- دوز یازیم.

پاکت- قاپیت. باغلی. چولغام.

پانچ- تیکیت.

پروانه- کئچر. کئچیت. یئنگیک.

پرونده- بورگه.

پوشه- بوکمه. قاپتا.

پیش نویس- قارا یازی. قارازی.

تدارکات- آزیق. ساغلامیق. گؤتورگو.

تدارکاتچی- آزیقچی.

تشویق- آلقیش.

تشویق کردن- آلقاماق. آلقیشلاماق.

تشویق نامه- قیلاولیق. آلقیشلیق.

تنخواه- قارا آغجا. خرجلیق.

توبیخ- قیناق.

توبیخ شدن- قینانماق.

توبیخ کردن- قیناماق.

توبیخ نامه- قیناقلیق.

چرکنویس- تاسالاق. قارازی.

حسابدار- سایمان. ساییشچی. ساناقچی. ساناوچی.

حسابداری- سایمانلیق.

حقوق بگیر- آلیرچی. آیلیقچی.

حقوق ماهانه- آیلیق.

حُکم - قوْشول. یارلیق.

حُکم اخراج - سیکدیرنامه.

خط کش- جیزقیج.

خودکار- یازقاج.

دبیرخانه - یازمانلیق.

دبیرکل - باش یازمان.

دپارتمان- بؤلوم. قیسیم.

رسمی- یاسال.

رشوه- آتاوا. چای پولو. آلمیت. اوسقور. باسقوف. بلش. دوزلوق. یاغشیق.

رشوه دهنده- یاغلار.

رشوه گیر- آلارمان. باسماچی. بلشچی. یاغچی.

رونوشت- ائشلم. اوز.

سفته- ساودا.

سنجاق- سانجاق.

سَند- بلگه.

سند مالکیت - تاپو. یییه لیک.

سوزن ته گرد- یایلی توْپلو. توْپلو ایگنه. تپیز. تپسینجک.

صندلی- اوْتورقاج. اوْروندوق. سیندیک. قوتمان.

غیررسمی- سایاسی.

غیرقانونی- یاسادیشی.

فتوکپی – ائش چکیم.

قانونی- یاساتان. یاسال.

قیچی- قایچی.

کاربن- کؤچورگو.

کارشناس- بیلگین. ایش بیلن.

کارفرما- ایشلتچی.

کارگزار - یاپارلی.

کارگزین- ایش سئچن. ایش بلله جی.

کارگزینی- ایش سئچیم.

کارمزد- گؤتوره.

کارمند- ایشچی. آیلیقچی. ایش آشیران.

کارمند رسمی- وظیفه لی. یاسالی ایشچی.

کاغذ-  بیتیک. قاقاس. قاقیز. یاپری.

کاغذ باطله - قارالی کاغذ.

مداد- قارانداش.

مدیر- آبرامان. قاشدار. آلیشدیریجی.

مدیر میانه- آرا باش.

مدیرکل- گئنل باشچی.

مدیریت-  آبرانیش. آبراییش. قاشدارما. آبراما.

مرخص- بوْشوق. مأذون. مأذونیتچی.

مرخصی- مأذونیت. بوراخیش.

مزایده- چوخساما. آرتاج. آرتیرما.

مساعده- کؤنول. اؤنجه لیک.

مستخدَم- قوللوقچو (خدمتکار). 

مستند- بلگه لی.

معاون- باسوت. گیزیر. یاردیمچی. یامانتی. قارای. یامبا. اوْرون باسار. دایا. یارداق. اوْرون داش.

معاون اول- باش قارای. باش باسوت. باشدایا.

معاونت- یاردیمچیلیق. یاماقلیق. یانچیلیق. اوْرون داشلیق.

معلّق از خدمت- آسیلی.

معلّق کردن از خدمت- آسقییا آلماق.

مقاطعه- قابال. قابالا.

مقاطعه کار- قابالچی.

مقاطعه کاری- قابالاما.

مناقصه- آزساما. اسکیلتمه.

منشی- آلیمقا. بیتیکچی. یازمان.

مُهر- تامقا.

میخکوب- شیش چاخان.

میز- ماسا. یاسلاج. اوستل.

نامه- بیتیک. پیتی. یازی.

نامه رسان- آردیل. آرغیش. چاپار.

نامه نگاری- یازیشما.

همکار- امکداش. ایشدش.

همکاری- امکداشلیق. ایشدشلیک.

آرتیغین اوخوماخ