اهر و منطقه ارسباران یکی از پرجاذبه ترین مناطق کشور و جلوه گاه شکوه طبیعت در ایران اسلامی است و باچشم اندازی زیبا و کوههای سر به فلک کشیده و آثار منحصربه فرد تاریخی وگردشگری،سالهای متمادی بافت طبیعی خود را حفظ و چهره استوارش را برای همیشه تاریخ ماندگار ساخته است.  
 
به گزارش ایرنا، شهرستان اهر مرکز منطقه ارسباران در 95 کیلومتری مرکز و در شمال شرق آذربایجان شرقی واقع شده و از شمال به کلیبر، از جنوب به هریس، از شرق به مشکین شهر و از غرب به ورزقان محدود شده است و به جهت واقع شدن در شاهراه گردشگری استان، به ویژه مناطق جنگلی ارسباران و دارا بودن جاذبه های متنوع گردشگری و آثار تاریخی در منطقه و همچنین به عنوان پل ارتباطی بین استان اردبیل و دشت مغان با مناطق مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان یکی از شهرهای مهم گردشگری استان به شمار می رود.
از آثار تاریخی و گردشگری آن بقعه شیخ شهاب الدین اهری است که در پارک به همین نام قرار گرفته و آرامگاه شیخ شهاب الدین محمد اهری عارف بزرگ قرن هفتم هجری است.
این بنای تاریخی با معماری اسلامی نشانگر ذوق هنری مردم این دیار در روزگار گذشته می باشد.
تاریخچه این بقعه به عصر شاه عباس اول می رسد ولی قدمت بعضی از قسمت های آن از جمله حصار سنگی مقبره و درب شرقی به قبل از دوره صفویه (دوره ایلخانی) مربوط می شود.
این بقعه دارای یک هزار و 497 مترمربع بوده و ساختمانی مشتمل بر خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است که از قسمت خانقاه این بنا به عرفانی بودن بنا، به عنوان موزه ادب و عرفان شیخ شهاب الدین اهری استفاده می شود که در سطح کشور در نوع خود اولین موزه بوده و در حال حاضر شامل سه سالن و یک صحن است.
در سالن ها اشیای عرفانی از قرن 15ـ7 ه.ق. و در صحن سنگ مزارهای قرن 15ـ11 ه.ق. به نمایش گذاشته شده است.
مسجد جامع اهر با 21 گنبد به ارتفاع پنج متر و روی 14 پایه در وسط و 5/14 پایه در اضلاع شمالی و جنوبی و با طاق های آجری و ستون های عریض و استوار بنا شده و یادگاری از دوران سلجوقیان و اتابکان آذربایجان است.
در گذشته و در قسمت شمالی این مسجد مدرسه علوم دینی دایر بوده و علمای بسیاری در آن تلمذ کرده اند، این مسجد در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
بازار سرپوشیده اهر نیز یکی دیگر از آثار باستانی منطقه می باشد که با طاق های آجری احداث و در زمان حکمران ارسباران (رشیدالملک) مرمت و بازسازی شده و دارای راسته بازار ـ بازار نصیربیک و بازار جعفرقلی خان و بازار کفاشان است.
این بنا دارای حمامی بوده که در زمان های قدیم از بین رفته و اکنون محوطه آن دیده می شود.
بازار اهر دارای تزئینات گچبری است و این تزئینات در کمتر بازاری دیده می شود.
بازار دارای شاخه های متعددی بوده، راسته بازار، بازار کفاشان و بازار نصیر بیگ قسمتی از بازار های قدیمی اهر است که به شکل و شیوه قدیمی خود پا بر جاست.
کاروانسرای شاه عباسی نیز با طاق های آجری و معماری زیبا در مسیر جاده اهر- تبریز و گردنه گویجه بیل واقع شده و دارای یک سالن بزرگ و غرفه های متعدد و منصوب به دوره صفویه است.
جنگل های متعددی نیز از دیدنی های منطقه ارسباران می باشدکه از جمله آنها می توان به جنگل طبیعی انداب (پارک جنگلی فندقلو) اشاره کرد که در 25 کیلومتری اهر به مشگین شهر و بر فراز کوه های سرسبز روستای انداب قدیم واقع شده که بیشتر پوشش گیاهی آن درختان فندق است.
جنگل طبیعی تنباکولو که در بخش هوراند واقع شده و به عنوان یکی از مناطق جنگلی ارزشمند رویشگاه گونه های متنوع گیاهی و یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهرستان به شمار می آید که سالانه پذیرای هزاران گردشگر می باشد.
خانه دکتر قاسم اهری واقع در خیابان حزب الله از قدیمی ترین خانه های موجود در اهر می باشد.
این بنا دارای سرسرا و اتاق های متعدد است ، زیباترین قسمت بنا نورگیرها و تزئینات داخل آن بوده و در سال های اخیر قسمت هایی از بنا آسیب دیده که بوسیله سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در دست مرمت و استحکام بخشی می باشد و در سال 84 پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا توسط شهرداری اهر احداث شده و مورد بهره برداری است.
سد ستارخان اهر نیز در 15 کیلومتری جاده اهر- ورزقان واقع است.
این سد اخیرا به زیستگاه پرندگان مهاجر تبدیل شده که در تابستان مرغابی ، لک لک و مرغ ماهی خوار و در فصل زمستان انواع مختلف پرندگان آبزی سیاحان بسیاری را به این منطقه می کشاند.
همچنین امکان صید انواع ماهی در آبهای این سد و فضای سبز اطراف آن موجب شده تا این محل به تفرجگاهی برای خانواده ها و جوانان باشد.
این منطقه دارای قلعه های متعددی است که از جمله آنها قلعه پشتوی هوراند است که این بنا در روستای پیشتاب از توابع بخش هوراند در ارتفاع 3000 متری ساخته شده و متعلق به دوره اورارتوها می باشد و تنها دارای یک ورودی بوده که مسیر آن دارای پله های سنگی است.
یکی از باارزش ترین و جالب ترین آثار تاریخی بخش هوراند از شهرستان اهر، قلعه پشتو یا پشتاب است که بر بلندترین کوه بین روستاهای پشتاب و کوجان قرار گرفته است.
روستای پشتاب در 12 کیلومتری غرب هوراند و 50 کیلومتری اهر واقع شده است.
قلعه پشتو در کوهستان بسیار بلند به ارتفاع بیش از 3000 متر بنا شده و حصارهای آن بسیار مرتفع و صخره ای است و دور تا دورش را پرتگاه های عمیق احاطه کرده است.
تنها راه ورودی به قلعه معبری است از سمت شمال با 220 پله سنگی و در ساخت دیوارهای قلعه از سنگ های لاشه ای، ملات گل رس، ساروج و تعدادی آجر استفاده شده است.
آثار بدست آمده از درون قلعه که سفال های بدون نقش و نگار قدیمی است، نشان می دهد که این قلعه در اوایل تسلط اسلام بر منطقه ارسباران و قره داغ ساخته شده است، از این قلعه که شبیه قلعه بابک و شاید همزمان با آن بوده است به هنگام نبرد با اعراب حاکم بر منطقه استفاده نظامی می شده است.
قلعه نودوز نیز در 34 کیلومتری شرق اهر کنار جاده اهر به مشکین شهر واقع شده است.
همچنین قلعه کلهر در سمت شمال روستای کلهر در 20 کیلومتری اهر که مربوط به دوره صفویه می باشد خودنمایی می کند.
قلعه قهقهه از دیگر آثار واقع در دهستان یافت از توابع بخش هوراند شهرستان اهر واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 2500 متر مربع و دارای دیوارهای بلند طبیعی و در میان صخره ها واقع شده است.
دور تا دور این قلعه پرتگاه خطرناک و عمودی شکل طبیعی بوده که گویی به دست بشر صخره ها پیرایش یافته است.

اصغر محمود آبادی : به نوشته ی روانشاد سرهنگ بایبوردی «شهرداری اهر در حدود سال 1300شمسی تأسیس شده برای اولین بار [مرحوم] سراج الدین بایبوردی و بعداً [مرحوم]میرزا محمد کریمی عهده دار [ریاست شهرداری اهر شده اند]....پیش از شهریور 1320شمسی عمارت متوسطی برای شهرداری [اهر] ساخته اند که با فرمانداری مشترکاً استفاده می نمایند»*

ساختمان کنونی شهرداری اهر همان ساختمانی است که مرحوم سرهنگ بایبوردی در کتاب خود به ان اشاره کرده اند تا حدود بیست سال پیش شهرداری در طبقه همکف و فرمانداری در طبقه فوقانی آن مستقر بود که با احداث ساختمان فرمانداری و انتقال آن ،این ساختمان کلاً در اختیار شهرداری قرار گرفت . چند روز مانده به عید نوروز 87 فرصتی دست داد تا پای صحبت دو تن از معمرین بزرگوار شهرمان آقایان یوسف خدادادی،پدر مطبوعات ارسباران و محمد ابراهیم سلیمیان از بازنشستگان نیروی انتظامی(شهربانی سابق) بنشینیم و به کمک آنها برگ هایی از تاریخ این دیار را ورق بزنیم .

به گفته ی  آقایان یوسف خدادادی و محمد ابراهیم سلیمیان ، قبل از احداث این ساختمان، عمارت بلدیه(شهرداری ) در همین مکان بود ساختمان بلدیه حیاط بزرگی داشت که با احداث اولین خیابان حیاط بلدیه تبدیل به میدان شهرداری شد.

خیابان شیخ شهاب الدین اهری  اولین خیابان اهربه سبک جدید  وسال احداث آن 1315شمسی است  این خیابان در آغاز از محل فروشگاه فرهنگیان کنونی تا ساختمان دکتر قاسم خان اهری امروزی امتداد داشته است . مهندس این خیابان از اهالی اتحاد شوروی سابق بوده و طرح و نقشه ساختمان شهرداری نیز ازوست.

به گفته آقای سلیمیان این مهندس که در اهر به اینجینیر معروف بود نخست میخی در وسط حیاط بلدیه بر زمین کوبید بعد طنابی به میخ بست و در واقع پرگار بزرگی درست کرده میدانی مدور رسم نمود وسهم میدان و پیاده رو ها را مشخص کرد.

همچنین در سال 1315 عمارت بلدیه تخریب و ساختمان شهرداری کنونی پی ریزی شد معمار ساختمان استاد حاج محسن مرسلی اهری بود کارگران عموماً از اهالی روستای شیله بران بودند

جالب است بدانید که برای احداث این ساختمان سه قطعه تیرآهن لازم بوده اما تهیه آن از اهر و تبریز امکان پذیر نشده و این مسأله باعث گردیده تکمیل بنا با سه سال تأخیر مواجه شود بالاخره آهن مورد نیاز از باکو خریداری و به جهت نبود راه شوسه و کامیون این آهن ها از مبدأ بر دوش گاوها به اهر حمل شده است.

چند سال پیش  در دوران شهرداری آقای صابر اسماعیلی ، این بنا با همان سبک قدیم مرمت گردید  که معمار آن استاد علی نوری شرق بود.به جهت مهارت بسیاری که این معمار دارد معمولاً مرمت آثار باستانی به عهده ی ایشان گذاشته می شود.

 به گفته ی آقای هاشمی مسئول محترم روابط عمومی شهرداری اهر قرار است در آینده ی نزدیک ساختمان بزرگی در محلی دیگر  احداث گردد و ساختمان فعلی در اختیار شورای اسلامی شهر قرار گیرد.

در جنب ساختمان قدیمی شهرداری ساختمان نسبتاً نوسازی هست که می تواند نیاز شورای اسلامی شهر را رفع کند ما به مسئولین محترم شهر پیشنهاد می کنیم که پس از انتقال شهرداری به محل جدید،در مکان ساختمان فعلی شهرداری، موزه ی ارسباران تأسیس  شود.

با نگهداری اشیای عتیقه ای که هر هفته و هر ماه ازقاچاقچیان در این منطقه کشف و ضبط می شود و طبیعتاً به موزه های شهرهای دیگرکشورمان انتقال می یابد موزه ی ارسباران به غنی ترین موزه ی ایران تبدیل خواهد شد . با این کار علاوه بر این که حق به حق دار می رسد ،موجبات  جذب توریست نیز فراهم می شود وتوسعه گردشگری به رفع بیکاری و پیشرفت منطقه کمک خواهد کرد . به امید آن روز.

* تاریخ ارسباران.سرهنگ بایبوردی 1341