شکل های گوناگون زبان :

۱ – گونه :

گونه به شکل هائی از زبان می گوئیم که هر کدام در جا و موقعیت معینی به کار می روند. ما در هر موقعیت با گونه زبانی مختص همان موقعیت حرف می زنیم . ما در حضور معلم به گونه ای حرف می زنیم . ئر کنار دوستان به گونه ای دیگر حرف می زنیم . در هنگام خرید به گونه ای دیگر حرف می زنیم.در جمع خانواده گونه دیگری حرف می زنیم. ما خودمان متوجه تفاوتهای گونه زبان خود نیستیم .

فرض کنیم اگر با معلم خود به همان گونه ای حرف بزنیم که با دوستمان هنگام شوخی حرف می زنیم چه می شود ؟

۲ – لهجه :

لهجه به شکل هایی از زبان می گوئیم که فقط تلفظ با هم فرق دارد.

وقتی یک اطفهانی به فارسی تهرانی حرف بزند ، می گوئیم لهجه دارد. این لهجه در زبانهای کردی و ترکی و لر نیز وجود دارد.

در زبان ترکی آذربایجانی نیز تلفظ مردم در شهرهای مختلف فرق دارد. وقتی می خواهیم بگوئیم فرئدا خواهم رفت.

ساباح گئده جاخ. ( تبریزی )

ساباح گئده گه خ( ماکوئی)

ساباح گئده جئح ( اهری)

۳– گویش :

گویش به شکل هائی از زبان گفته می شود که علاوه بر تلفظ ، در انتخاب کلمات و قواعد دستوری نیز با هم فرق داشته باشد. وقتی یک قمی می گوید « شم کوجو می ریتون ؟ » یعنی شما کجا می روید ؟ به گویش خاص قمی حرف می زند.

گویش هر زبانی نیز به چهار دسته تقسیم می شود.

گویش جغرافیائی که هر یک به ناحیه ای تعلق دارد . مانند گویش یزدی ، همدانی ، لاری ، اصفهانی

گویش اجتماعی که به طبقه و قشراجتماعی خاصی تعلق دارد مثل گویش بازاریان ، نطامیان ، ملایان

گویش تاریخی که مخصوص دوره های خاصی از تاریخ گذشته است . مثل گویش های فارسی پیش از حمله مغول ، گویش بعد از دوره تیمور ، گویش بعد از دوره مشروطه.

گویش های معیارمثل گویش معیار گفتاری و نوشتاری و غیره

۴– سبک :

سبک به شکلهائی از یک زبان گفته می شود که حاصل دخالت آگاهانه یک فرد یا گروه در آن زبان است.مثل سبک فروغی در کتاب سیر و حکمت ، یا سبک رومان نویسان و روزنامه نویسان و غیره