در این که؛ « سونگون» بی دردسر « قاتق » نان مان را تضمین می کند، محل تردید است اما در این که « قاتل» طبیعت مان می شود، تردیدی نیست. معادن دیگر نیز همان طور. جای خوش وقتی است که به زودی متوجه شده ایم که معادن « مس» و اخیراً « طلا» چنان ما را در غفلت فرو ساخته است که از ذخائر و معادن فرهنگی و مدنی مان غافل شده ایم. زبان، آداب و سنن، ادبیات عامه، فولکلور، موسیقی عاشیقی،‌ لباس بومی، معماری، آثار تاریخی و اماکن باستانی، باورها و ارزش ها و هنجارهای اصیل مان در حال رنگ باختن اند. حتی خبر می آید که بوی خوش ریحان در جنگل های آینالی و مکیدی جای خود را به بوی متعفن زباله داده است.

آرتیغین اوخوماخ

این شعر در منطقه ی قره داغ خیلی معروف شده است و خیلی از سایت ها و وبلاگ ها بخش کوچکی از آن را درج کرده اند. برخی از عاشیق ها و خواننده ها نیز در مجالس جشن و جُنگ ها آن را می خوانند. با این همه، شعر مورد بحث بیش تر به نام ستارگلمحمدی ـ شاعر بزرگ قره داغی ـ شناخته شده است که چنین نیست. حتی تقویمی که با عنوان قاراداغ تقویمی نوروز امسال از سوی نماینده اهر و هریس منتشر شد این شعر به نام ستار معرفی شده است.

دوهفته نامه ی گویا اردیبهشت امسال در شماره ی 147 خود مقاله ی خوبی در این خصوص به قلم « جمیله گلمحمدی» داشت. در این مقاله آمده است که شعر « قاراداغ اولکه سینین گور نئجه دیوانه سی ام » از ستار نیست بلکه متعلق به برادرزاده ی اوـ محمد گلمحمدی ـ می باشد.  محمد گل محمدی متولد سال 1336 در روستای شؤجیلی ( دره جیک) است و شعر بلند « قره داغ » را در سال 1362 سروده است. در آن مقاله 5 بند از این شعر بلند نیز آمده بود. در ادامه محتوای کامل تری از این شعر را می خوانید با ذکر این نکته که ستار گلمحمدی شعری با عنوان « قره داغ شعری » در پاسخ به آن سروده است که با مصراع « سنده کی ای وطن اوغلو بئله صنعت واریمش » شروع می شود.

قاراداغ اولکه سینین گور نئجه دیوانه سی ام

شعر از: محمد گل محمدی

قره داغ اهلی بیلیر من نئجه دیوانه سی ام

بابکین داش قالاسی، هم نبی کاشانه سی ام

ایسته دیم بیر کره ده سیره چئخام بو ماحالی

آیلارین هیجرانینا سون قویا بلکه وصالی

کونلومو چَن بورویوب دوغما دیاردان آرالی

آرتیغین اوخوماخ

بقعه شیخ شهاب​الدین اهری یکی از جاذبه های گردشگری اهر به حساب می آید. علاوه بر گردشگرانی که از شهر های دیگر به اهر می آیند مردم این شهر هم اوقات فراغت خود را در پارکی که در جوار این بقعه ساخته شده می گذرانند. در کنار بقعه، موزه ای هم قرار دارد که گردشگران می توانند از آن بازدید کنند.

شیخ شهاب از عرفا و شعرای قرن هفتم هجری به شمار می رود. گفته می شود استاد وی شیخ رکن​الدین سحاسی بوده و لقب شهاب​الدین از سوی استاد به شاگرد داده شده است. گویا شاگرد پس از مدتی با دختر استاد خود هم ازدواج کرده است. حاصل این ازدواج پسری است که به شیخ علی اهری معروف است. نام شیخ شهاب در کتیبه ای که در سردر شرقی بقعه قرار دارد آمده است. گویا شاه عباس اول صفوی در مسافرت خود به منطقه ارسباران از آرامگاه وی بازدید می کند. 

روایت جالبی هم از دیدار شیخ شهاب و تیمور لنگ در تاریخ وجود دارد. بر اساس این روایت زمانی که تیمور لنگ، با لشکر خود و جمعی از اسرای چینی، از شهر اهر عبور می کرده، به دیدار شیخ شهاب الدین می آید. امیر تیمور در این ملاقات از شیخ می خواهد به او غذایی بدهد که تا به حال در عمرش نخورده باشد. شیخ دو انگشت خود را جلوی چشم های امیر تیمور گرفته و می گوید: «از بین دو انگشتم نگاه کن و ببین چه می بینی؟» امیر تیمور نگاه کرده و می بیند که صحن و حیاط خانقاه شیخ، به چمنزاری باصفا تبدیل شده و آهو ان زیادی در آنجا هستند. شیخ می گوید: «از شیر آن آهوان برای تو شیربرنجی خواهم پخت که در عمرت نخورده​ای!» امیر تیمور بعد از این جریان، از شیخ می خواهد که در قبال این احسان، از او چیزی درخواست کند. شیخ می گوید: «من از تو فقط این درخواست را دارم که به تعداد افرادی که در این اتاق جا می گیرند، از اسرا آزاد کنی!» امیر تیمور نگاهی به اتاق کوچک شیخ کرده و می گوید: خواسته کوچکی است. با این حال قبول دارم. اسرا را وارد اتاق می کنند و اتاق پر نمی شود تا سرانجام همه 2000 اسیر آزاد می شوند.

آرتیغین اوخوماخ

سید ابوالقاسم نباتی بزرگترین شاعر ترکی گو

و نقش دکتر حسین محمدزاده صدیق در معرفی او

بی‌تردید اگر بخواهیم ستاره‌ی درخشان تاریخ ترکی را بررسی و معرفی نماییم،‌ نام بزرگ مولانا محمدفضولی و بعد شاعر عظیم و عارف حکیم سیدابوالقاسم نباتی در کنار هم می‌درخشند.

تنها شاعری که روح بلند شعر فضولی در او به اندازه‌ی فضولی جلوه‌گر است، صاحب شعر شیرین و شیوای «خان‌چوبان» یعنی نباتی بزرگ است؛ حتی ادیب محقق فریدون کؤچرلی در اثر گرانسنگ خود به نام «تاریخ ادبیات آذربایجان» نباتی را در شعر ترکی به منزله‌ی مجموعه‌ای از حافظ، مولوی و خیام معرفی می‌کند و به حق، اگر نباتی را به‌ خوبی بشناسیم،‌ شایسته‌ی این تعبیر مهم است و خود چنین می‌فرماید:‌

این نباتی است در خروش و نوا،

یا که در نغمه حافظ شیراز!

 

بعد از فضولی، نباتی یگانه شاعری است که با خلق آثار متنوع به‌خصوص در شعر ترکی، مکتب ادبی خاص خود را دارد. بعضی از اشعار او در زبان مردم آذربایجان و ترک‌‌زبانان جهان چنان جای گرفته که گویی امثال و حکمی از نیاکان است؛ مثل، شعر زیر که زبانزد عام و خاص است:

گئت دولانگینان خام‌سن هله،

پخته اولماقا چوخ سفر گره‌گ.

مرغ قافلین هم‌زبان اولوب،

دؤوره قاخماقا بال و پر گره‌گ.

 

یکی دیگر از آثار مانا و جهانی نباتی تصنیف «گئدین دئین خان‌چوبانا» است که در موسیقی آذربایجان به زیبایی می‌درخشد و شهره‌ی تمام ترک‌زبانان دنیاست. نباتی با تخلص زیبای «خان‌چوبان» چنان اشعاری را برای ما به یادگار گذاشته که هنوز قافله‌ی ادب او را چنانکه است، نمی‌شناسد:

گئتدی نباتی اؤزو، قالدی سؤزو یادگار،

عاشق اولانلار گزه‌ر آختاری دفتری.

 

و یا در تخلص خان‌چوبان:

خان‌چوبانی گئنه لال اولدو قلم آچدی زمان،

دور نباتی کی گلیب مرغ سخندان الی‌یه.

 

و یا:

بو سارا هایانا گئتدی، هانی قیشقیریق صداسی،

نه گلیبدی خان‌چوبانا کی بو ایل مغانه گلمز.

سر کویِ یارا گئتمیش گئنه خان‌چوبان نباتی،

او بلالی عاشق ایندی یاتیب آل قانه گلمز.

 

 اشعار ترکی عرفانی نباتی در ایران رفیع‌الدرجات است و اشعاری که حاوی محبت و شیدایی است باید فراتر از اشعار فلسفی و اجتماعی او قرار گیرد،‌ او در انواع مختلف، اشعار آبدار سروده و در تمامی اشعارش مفاهیم:

 چیخمیشام بیر یئره ‌کیم گنبد خضرا گؤرونور.

 

خود را نشان می‌دهد.

در اشعار فارسی نیز نباتی آثار گرانبها و ماندگار دارد. در میان تمام تضمین‌های سروده‌ شده، تضمین‌های او از حافظ بی‌تردید از جایگاهی والا برخوردار است:

ای خوش آن‌روز که منزلگه من کوی تو بود،

سایه‌گستر به سرم قامت دلجوی تو بود.

این دل سوخته غارت‌زده‌ی خوی تو بود،

دوش در حلقه ما صحبت گیسوی تو بود،

تا دل شب سخن از سلسله موی تو بود.

 

قصاید، غزلیات و به‌خصوص رباعیات فارسی نباتی نیز بسیار قابل توجه و تأمل است. قصیده‌ی «هله لنگ لنگ لنگم» از نباتی یک قصیده‌ی منحصر به فرد فلسفی است:

نه ز کافم و نه از نون نه از این دو حرف بیرون،

نه نباتی‌ام، نه مجنون هله لنگ لنگ لنگم.

 

و یا یکی از رباعیات او که مرحوم علامه محمد تقی جعفری فرمودند در ردیف بهترین رباعیات شعر فارسی است:

از خانه اگر مست و ملنگ آمده‌ام،

تا بر سر کوچه لنگ لنگ آمده‌ام.

دیروز به دل ترک دورنگی کردم،

امروز ببین که چند رنگ آمده‌ام.

 

او عاشق شاه مردان، شیر یزدان،‌ حیدر دُلدُل سوار، حضرت علی است و این ارادت به قول خودش درجای جای ابیاتش بارز است:

منیم عالمده سلطانیم علی‌دیر،

منیم میر جهانبانیم علی‌دیر.

دئییر دائیماً دیلینده خان‌چوبانی،

منیم هر درده درمانیم علی‌دیر.

 

آنچه که نباتی را در اوج دل مردم آذربایجان قرار داده است، اشعار ترکی او است؛ اشعاری که قبل از وجود صنعت چاپ، توسط عاشیق‌ها و خوانندگان موسیقی آذربایجان در طول 200 سال دل عشاق را به نوا آورده و تسخیر کرده است.

با این مقدمه می‌خواهم نقش ارزنده و برجسته‌ی محقق عالی‌قدر و توانای آذربایجانی دکتر حسین محمدزاده صدیق را در معرفی نباتی یادآوری نمایم:

دیوان نباتی برای اولین بار در سال 1267 قمری در تبریز چاپ سنگی شده و بعد از فضولی که دیوانش در عصر سنگی 17 بار به چاپ رسیده، ‌دیوان نباتی نیز 14بار به زیور طبع آراسته و به چاپ سنگی رسیده است. علاوه بر تبریز دیوانش بارها در ترکیه، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، هندوستان، پاکستان و عراق منتشر شده است. مع‌الوصف دیوان تحقیقی دکتر صدیق معتبرترین چاپ دیوان نباتی است که تا به حال به جامعه‌ی شعر و ادب عرضه شده است. نسخه‌ی تحقیقی دکتر صدیق برای اولین بار در سال 1372هم‌زمان با کنگره‌ی بزرگداشت نباتی در شهر توریستی و تاریخی کلیبر که از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی برگزار شد، به صورت جداگانه یعنی دیوان فارسی و دیوان ترکی از سوی انتشارات احرار منتشر شد؛ هم دیوان فارسی و هم دیوان ترکی با مقدمه‌ی شیوا و با استفاده از منابع و مآخذ معتبر اعم از نسخ خطی و چاپی ویژه و شرح بیوگرافی لازم در اختیار علاقه مندان و دوستداران نباتی قرار گرفت. به صورتی که انواع اشعار از قصاید،‌ غزلیات و غیره از هم جدا و به صورت الفبایی چاپ گردید؛ یعنی برای اولین بار دکتر صدیق دیوان نباتی را کاملا علمی تصحیح و تدوین کرد. در شرح احوال و افکار نباتی و تأثیر بزرگ او به خصوص در ادبیات آذربایجانی مطالب ارزشمندی ارائه داد که این مهم در سایر نسخ نیامده بود. به طوری که حتی نسخه‌ی دکتر صدیق از نسخه‌های تحقیقی فؤاد قاسم‌زاده و ابوالفضل حسنی که در باکو تدوین شده‌اند، معتبرتر هستند.

آخرین کار تحقیقی ایشان در باب دیوان ترکی نباتی نسخه‌ای است که به سال 1385 توسط نشر مهم اختر در تبریز به چاپ رسیده است. نسخه‌ی ترکی نشر اختر از نسخه‌ی ترکی نشر احرار معتبرتر و علمی‌تر است به نحوی که می‌توان گفت وجود مقدمه‌ی کامل و تحلیل جامع اصطلاحات شعر نباتی از ویژگی‌های نشر اختر است. در نشر اختر مطالب تازه نیز مورد توجه است. اشعار از قصیده‌ها تا تک‌بیتی‌ها در 6 قسمت گردآوری شده و به صورت الفبایی آمده است. دقت در کیفیت چاپ نشر اختر بیشتر به چشم می‌خورد.

دکتر صدیق حتی سال‌ها قبل از تدوین و چاپ دیوان فارسی و ترکی نباتی در سال 1372 در اثر گرامی خود به نام «واقف، شاعر زیبایی و حقیقت» احترام و عشق خود را به مقام ادبی، عرفانی و شعر نباتی نوشته و نشان داده است. دکتر صدیق در مقاله‌های مختلف، نباتی را تنها شاعری می‌داند که هم‌طراز با فضولی حکیم است.

از نکات قابل توجه در تحقیق دکتر صدیق توجه در تصحیح اشعار و ابیاتی است که در نسخ چاپی قبلی غلط چاپی و املایی داشته و مفاهیم خود را از دست داده بودند و عنایت به تأثیر شایسته‌ی نباتی در شاعران بزرگی است که بعد از نباتی قدم به عرصه‌ی شعر آذربایجان گذاشته و تحت‌تأثیر مکتب ادبی نباتی مشهور شده‌اند.

کشف‌الابیات یکی دیگر از امتیازات نسخه‌ی چاپ اختر است که خواننده را در دسترسی به ابیات راهنمایی و کمک می‌کند. نسخه‌ی «دیوان ترکی نباتی» چاپ اختر به تصحیح، تحشیه و مقدمه‌ی دکتر صدیق معتبرترین نسخه‌ای است که فعلا در دست ارباب کمال و شیفتگان شعر نباتی است. لذا می‌توان گفت دکتر صدیق با معرفی نباتی خدمت بزرگی را به ادبیات خصوصا شعر آذربایجان داشته است. به یقین می‌دانم روح شاعر عارفمان، نباتی بزرگ، از زحمات استاد صدیق سپاسگذار است.

از گردش روزگار و دور گردون،

دیوان من از ردیف گردید برون.

آشفته تر از شکنج زلف لیلی،

ژولیده‌تر از مقال حال مجنون

آرتیغین اوخوماخ

علی آقا اسکندراوف متخلص به واحد شاعر بزرگ آذربایجان در سال ۱۲۷۴هجری شمسی در روستای ماساچیر در حومه باکو متولد و در سال ۱۳۴۴هجری شمسی در باکو چشم از جهان فروبست

علی آقا در یک خانواده روستائی زاده شد. بعد از چند سال تحصیل، مدرسه را ترک کرده و در شهر باکو برای امرار معاش به بقالی و سپس نجاری و خراطی مشغول شد. به دلیل استعداد و شوقی که به ادبیات داشت، روزنامه ها و نشریات مختلفی را که در باکو چاپ و منتشر می شدند مطالعه می کرد. اشعاری را که سروده بود برای دوستانش می خواند و بر اثر تشویق همین دوستان، مدتی را در نزد شاعر بزرگ باکو، عبدالخالق یوسف به فراگیری فنون شعر پرداخت. در جلسات ادبی که در منزل استادش برگزار می شد شرکت می کرد و از محضر ادبا و شعرائی چون آقاداداش منیری و صمد منصوری و عبدالخالق بهره می جست. اشعار خود را نیز در همین مجالس عرضه می کرد. تخلس واحد را نیز در همین مجلس ادبی به او دادند.
واحد در شعر و شاعری، در حدی بود که به وی{یادگار فضولی} می گفتند. اشعار او ورد زبان ها بود.  
بو فخر دیر منه واحد، کی خلق شاعری یَم          
بؤیوُک فضولی لرین خاک پای نیْن بیری یَم
 اوجالتدی عؤمروُموُ نَشو و نماسی اؤلکه میزین
نَه قَدَر وار بو جهان، هرگز اؤلمَرَم دئییرَم
و به راستی که واحد در بین اقوام ترک زبان جهان همیشه زنده است، چرا که اشعارش را مردم ازبر هستند و هنرمندان دنیای موسیقی بر شعر های واحد آهنگ می سازند و خوانندگان ترک زبان اشعارش را می خوانند.
علی آقا واحد برای اولین بار یکی از اشعار خود را در روزنامه ی اقبال باکو به چاپ رساند و بعد از آن همه ناشرین مجلات و روزنامه ها طالب چاپ اشعار وی شدند.
واحد در جوانی عاشق دختری به نام زلفیه شد. ولی زلفیه علی جوان را با همه ی احساسات پرخروش و عواطفی که مختص انسان هائی با روحیات شاعرانه است تنها گذاشت. علی بعد از شکست در عشق زندگی را طور دیگر می دید. و برای بیان دنیای تجرد خود به سرودن شعر روی می آورد.
دیندیر مَدی ای دل سَنی جانان، عجب اولدی
ائتدین نَه قَدَر ناله و افغان، عجب اولدی
یوُز دفع دئدیم وصل تمناسینه دوُشمَه
یاندیْردی سنی محنت هجران، عجب اولدی
واحد به شهریار، شاعر بزرگ جنوب آذربایجان ارادتی خاص داشت و همیشه آرزوی دیدار وی را داشت ولی افسوس که سیاست های آن زمان مانع از تحقق آرزوی علی آقا واحد شد. واحد شخصی وطن دوست است.
اوُرَگیمده او قَدَر سئوگی واریْمدیْر وطنه
نئجه کی بولبول شیدا اولور عاشق، وطنه
دوران زندگی شاعر شاعر با تحولات و رخدادها و دگرگونی های مختلف سیاسی و اجتماعی سپری شده است. قسمت های شمالی ارس و نواحی قفقاز که در اثر بی لیاقتی های شاهان قاجار از دامن ایران جدا و به روسیه ی تزاری الحاق شده، در ایام جوانی شاعر، دستخوش تحولات اجتماعی و سیاسی غیر قابل پیش بینی می شود. انقلاب بلشویکی لنین به دیار واحد می رسد و حکومت دیکتاتوری کمونیسم با نام اتحاد جماهیر شوروی همه سرزمین های روسیه و قفقاز را تحت تسلط خود در می آورد. با آغاز جنگ جهانی دوم و خود نمائی های استالین سبب حمله ی ارتش آلمان به  شوروی و اشغال اراضی آن می شود. در چنین شرایطی جوانان جمهوری خود مختار آذربایجان... نیز به جبهه های جنگ با آلمان نازی اعزام می شوند. واحد هر روز خبر کشته شدن هم ولایتی های خود را می شنود و در تقبیح هیتلر چنین می گوید:
بیلدی عالم هیتلرین خائنلیگین، ادنا لیغیْن
یاغدیْریْر میلیونلا دونیا خلقی نفرت دوُشمنه
حاضیْریْق واحد، صداقتله وطن اوغروندا بیز
هر زمان گؤستَرمَگه  قطعی جسارت دوشمنه
بعد از پایان جنگ استالین استبداد را به حدی رساند که هیچ کس جز به خواست حکومت مرکزی قادر به تفکر و بیان نبود و صاحبان فکر و قلم حق ابراز نظر در امور اجتماعی مخالف میل حکومت استالین  را نداشتند. در چنین اوضاع سیاسی علی آقا واحد در روزنامه ها و مجلات ترکی زبان فعالیت می کرد و چاپ اشعارش تضمینی برای فروش نشریه بود. و از آنجائیکه تعریف و تمجید از سیاست های حکومتی در رسانه ها، باعث ایجاد یک تفکر همگون با حاکمیت در جامعه می شود، علیهذا حکومت کمونیستی نیز سیاستی را در مدیریت رسانه ای پیش گرفته بود که تعریف و تمجید از استالین و خط فکری و سیاست های وی، به ابزاری برای ترقی و ارتقاء مقام و مال اندوزی برای دنیا طلبان شده بود و اکثر نویسندگان و ادبا قلم خود را در خدمت مجیز گویی به استالین و مداحی از حاکمیت کمونیستی به کار گرفته بودند. در چنین حالی واحد هرگز نخواست شعر خود را به دروغ و تملق آلوده کند و بر اثر همین رفتار کار خود را در مطبوعات از دست داد و علیرغم مراجعات مکرر ماموران حکومتی حاضر به همکاری و تعریف از حکومت کمونیستی و  استالین در نشریات نشد. یکی از کسانی که به دستور استالین  در جمع هیئات حاکمه ی باکو منصوب شده بود فردی به نام میر جعفر باقر اوف بود که به مرد خون آشام و جلاد معروف بود. وی چنان کرده بود که واحد تحت فشار مالی قرار گرفته و زندگی را به سختی می گذراند.
دولتیم سیم و زریم اولماسا «واحد» خوش دور
گنج طبعیم  دولودور گوهر اشعاریله
علی آقا واحد در هفتاد سالگی به سال 1965 میلادی چشم از جهان فرو بست. او تا آنجا مورد غضب عمال  حکومت کمونیستی شوروی قرار داشت که وقتی در اتاق مخروبه اش جان سپرد دوستداران و علاقمندانش از ترس مامورین حکومتی جنازه اش را مخفیانه به قبرستان انتقال دادند. چون خوف این را داشتند که به دلیل کینه ورزی اجازه ی دفن جنازه ی واحد را در باکو ندهند. جسم او رفت ولی روحش از این شاد بود که اشعارش در این جهان خواهند زیست تا ذوق های ادبی را سیراب کنند.

آرتیغین اوخوماخ

بولود قاراچورلو  متخلص به سهند شاعری مراغه ای و ازشاعران ‌مبارز و انقلابی‌ و از فداییان ‌نهضت‌ دموکراتیک(به رهبری پیشه وری) ‌آذربایجان است ‌که‌ درآن‌ سوی ‌مرزها ‌بسیار‌شناخته ‌شده‌تر ‌از ایران‌ می‌باشد. وی‌ صاحب‌ شاهـکار«سازمین‌سؤزو»(نوای‌سازِمن) است‌ که ‌ازآثار‌ بسیار ‌زیبا ‌و بدیعِ ‌ادب ‌‌آذربایجان‌ و ایران ‌زمین‌ می‌باشد‌که‌ اثرجاودانه‌ از فولکلور‌ ملّی‌ ـ‌ مردمی‌ آذربایجان‌ به‌شمار است‌ و به‌ زبان‌های‌ مختلف‌ به‌چاپ‌ رسیده ‌است.

شهریار، درمورد سهند‌ می‌گوید: سهند ‌یک‌ شاعرِ‌ آزاده ‌بود ‌وآن‌ خوی ‌واخلاقی‌که سهند‌ داشت، درهیچ‌کس ‌نبود

ادامه مطلب...

در قرن بیستم یکی و شاید پرفروغترین ستاره آسمان شعر ملی مبارزی آذربایجان بولود قارا چورلو پسر مطلب در سال 1926 در مراغه در یک خانواده کارگری به دنیا آمد پدر مادرش اسم فرزندشان را بولود (ابر) گذاشتند آنها با انتخاب این اسم شاید نمی‌دانستند این ابر کوچک روزی ابری پرباران خواهد بود و گلشن شعر آذربایجان را آبیاری و پرگل خواهد کرد. در ترسناک‌ترین زمان استبداد رضاخان یعنی زمانی که هویت ملی مدنی ملت آذربایجان مورد تاخت وتاز و توهین بود بدنیا آمد و پا گرفت. او با اینکه در مدرسه‌ای که در آن با زبان مادری‌اش نوشتن خواندن و حتی صحبت کردن ممنوع بود از زمان ادراک شروع به گفتن شعر به زبان مادری‌اش کرد. و تا آخر عمر بدون توجه به این شرایط سخت در راه هویت، زبان، تاریخ و مدنیت خود بدون خستگی فریاد کشید، و قلم زد بولود در دوران جوانی به خاطر شرایط سخت خانواده بدون اتمام متوسطه، برای کمک به خانواده وارد بازار کار شد. در1940 با اشغال ایران توسط متفقین و برچیده شدن موقتی استبداد رضاخان در آذربایجان حرکتهای ملی دمکراتیک به راه افتاد. بولود جوان مثل خیلی‌ها همراه این حرکت شد اولین شعرش در مجلس شاعران در تبریز خوانده شد.

تاریخ‌لر بویونجا ائی بؤیوک وطن
یاغییا دوشمنه اییلمه دین سن
بوگون طبیعت‌دن ایلهام آلدیم من
گئچدی سحر واقتی بو سؤز اورکدن
اینسانا روح وئره ن دیلینه آلقیش
در این سالها حکومت ملی(به حکومک پیشه وری) تشکیل شده در آذربایجان در عرض یک سال بسیاری از خواسته‌های مردم را به جا آورده بود اما آنهائی که مسائل دنیا را از دیده خود می‌نگریستند نتوانستند این موفقیت را تحمل کنند و آذربایجان تازه جان گرفته را فدای افکار استبدادی خود کردند. و این دولت مردمی نوپا از هم پاشیدند. اما آذربایجان‌سوخته مثل اجاقی گداخته خاموش نشد. شرایط سخت‌زندان و غربت هر چه بیشتر و روز به روز باعث جان گرفتن شعورملی‌سهند شد او در سالهای1953ـ1951 دو منظومه یکی «آراز» و دیگری «خاطره» را نوشت او در این منظومه‌ها با درد دل از آرزوهای بر باد رفته از قحطی خلق و حیات سخت و دولت از دست رفته در آذربایجان و حاکمیت ظلم و جور و نتیجه تاریخ شوم دو تکه شدن سرزمین خود و از اینکه اگر یک ملت به زبان خود نخوانده و ننویسد چه بلاهایی بر سرش خواهد آمد سخن گفته است شاعر منظومه آراز را با این شعر شروع می‌کند.
در سال ۱۳۳۲ پس از آزاد شدن سهند و دوستانش از زندان کودتای ۲۸ مرداد برای سرنگونی دولت مصدق رخ داد. در این سالها سهند با دوست نزدیک و صمیمی خود فرزانه در تهران زندگی می‌کرد.او با راهنمائی دوستش با فولکلور و خصوصاً کتاب دده قورقود الفت گرفت و در این ماهها شعر حیدربابایه سلام محمدحسین شهریار برای او منبع الهامی شد، سهند هم ده ده قورقود را شروع به نظم کشیدن کرد.

آرتیغین اوخوماخ

حیدربابا ، ایلدیریملار شاخاندا
سئللر ، سولار ، شاققیلدییوب آخاندا
قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندا
سلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوْزه!
منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه
(٢)
حیدربابا ، کهلیک لروْن اوچاندا
کوْل دیبینَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا
باخچالارون چیچکلنوْب ، آچاندا
بیزدن ده بیر موْمکوْن اوْلسا یاد ائله
آچیلمیان اوْرکلرى شاد ائله
(٣)
بایرام یئلى چارداخلارى ییخاندا
نوْروز گوْلى ، قارچیچکى ، چیخاندا
آغ بولوتلار کؤینکلرین سیخاندا
بیزدن ده بیر یاد ائلییه ن ساغ اوْلسون
دردلریمیز قوْى دیّکلسین ، داغ اوْلسون
(٤)
حیدربابا ، گوْن دالووى داغلاسین!
اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسین!
اوشاخلارون بیر دسته گوْل باغلاسین!
یئل گلنده ، وئر گتیرسین بویانا
بلکه منیم یاتمیش بختیم اوْیانا
(٥)
حیدربابا ،  سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون!
دؤرت بیر یانون بولاغ اوْلسون باغ اوْلسون!
بیزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون!
دوْنیا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ایتیمدى
دوْنیا بوْیى اوْغولسوزدى ، یئتیمدى

آرتیغین اوخوماخ

ائوده بیر ایل آه چکرم خبر یوخ
ائودن چیخام  من اویانا ، یار گلی
تای توشلاریم ، چوله چیخا ، گون چیخار !
من چیخاندا یاغیش گئتسه ، قار گلی
خان ائوینه ، شئر گله ، قویروق بولار !
بیزیم ائوه ، کور ایت گله ، هار گلی !
خلقه قوناق گلی ، گؤزی سـورمه لی ...!
بیزیم ائودن ، کور گئتمه میش ، کار گلی !!!
بختیمه آرواد نه چیخا ، بیلمیرم ؟
بئللی دی کی سارساغا ، سوسار گلی !!!
بیر "اوچ اتک" اندازادیر اگنیمه !
"سالیسبوری" گن گلمه سه دار گلی !!!
دولتی یه یاس دا گله اوینایار !
بیز کاسیبا طوی گله ، آخسار گلی !!!
غم یوکوندن ، کدخدانین حصّـه سی ...
خردل اولی ، بیزیمکی خالوار گلی !!!
کتده بیزی دویولّه ، بیر هاوار یوخ ...!
بیز بیر کلمه حق دانیشاق ، جار گلی ...!
دارغاشاییرتلار بیزه سرکار چیخار !
دار دیبیندن قورتولار ، سـردار گلی !
بوندان بئله ، ئوزگه گؤره م ، ئوزگه دن ...
منّت چکیر ، غیرتیمه عار گلی !
ایشچی ، تویوق کسنده من باخانمام ...
بیلمم نئجه اوره گینده وار گلی ؟
غمدن منیم ، بیر عیک وار گؤزومده ...
ایشیق آیدین گون ، گؤزومه تار گلی ...!
عشقیم دوشـوب یادیمه ، گـؤزلر داشار ،
باهاردا سئل آتلانی چایلار گلی ...!
چوخ شاعیرین طبعی دونار بوز کیمی ...

آرتیغین اوخوماخ

گؤره‌سن من نییه یارب بئله نالان اولدوم؟ 
غلط ائتدیم کی سنه واله و حئیران اولدوم.
اودا یاخدین من بیچاره‌نی پروانه کیمی،
آجیغین گلدی مگر عاشیق انسان اولدوم؟
سود و سرمایه‌می مجموع ألیمدن آلدین،
نییه کیم زاهید اولوب مسجده دربان اولدوم!
شیخ صنعان کیمی بوینوما سالدیم زونّار،
ایندی گل گؤر کی کلیسالارا رهبان اولدوم.
ائتدیم اول دلبر ترسایا بوگون بیر سجده،   
ایندی بیلدیم کی یقین من‌ده مسلمان اولدوم
لله الحمد! کی من کوفرده بولدوم ایمان،
کئچن ایّاما نه حاصیل کی پشیمان اولدوم!
گل! نباتی دولانیم باشینا، وه! وه! نه گؤزل،
جان وئریب یارا، وفا راهینا قوربان اولدوم.

آرتیغین اوخوماخ

آرتیغین اوخوماخ

خان ننه، هایاندا قالدین

بئله باشیوا دولانیم

نئجه من سنی ایتیردیم!

دا سنین تایین تاپیلماز

سن أولن گون، عمه گلدی

منی گتدی آیری کنده

من اوشاق، نه آنلیایدیم؟

باشیمی قاتیب اوشاقلار

نئچه گون من اوردا قالدیم

قاییدیب گلنده،باخدیم

یئریوی ییغیشدیریبلار

نه أوزون، و نه یئرین وار

«هانی خان ننه م؟» سوروشدوم

دئدیلرکه:خان ننه نی

آپاریبلا کربلایه

که شفاسین اوردان آلسین

سفری اوزون سفردیر

بیر ایکی ایل چکرگلینجه

نئجه آغلارام، یانیخلی

نئچه گون ائله چیغیردیم

که سسیم، سینم توتولدی

او، من اولماسام یانیندا

أوزی هئچ یئره گدنمز

بو سفر نولوبدی، من سیز

أوزی، تک قویوب گئدیبدی؟

هامیدان آجیخ ائدرکن

هامییا آجیخلی باخدیم

سونرا باشلادیم که: من ده

گئدیرم اونون دالینجا

دئدیلر: سنین کی تئزدیر

امامین مزاری اوسته-

اوشاقی آپارماق اولماز

سن اوخی، قرآنی تئز چیخ

سن اونی چیخینجا بلکه

گله خان ننه سفردن

تله سیک راوانلاماقدا

اوخویوب قرآنی چیخدیم

که یازیم سنه: گل ایندی

آرتیغین اوخوماخ

آرتیغین اوخوماخ

آرتیغین اوخوماخ

آرتیغین اوخوماخ

آرتیغین اوخوماخ