این قلعه بر فراز قله مرتفعیمشرف به رودخانه ی اهرچای در روستای نودوز در فاصله 35 کیلومتری شرق اهر جای دارد . برج های دیده بانی برجای مانده از قلعه،11 تا 9 متر ارتفاع دارند و از سنگ های رسوبی آجری ساخته شده اند.
برای تأمین آب اشامیدنی ساکنین قلعه ، تعدادی حوضچه در بدنه سنگی کوه تعبیه شده بود که از آب باران پر می شد و به مصرف ساکنین می رسید.

این قلعه در 26 کیلومتری غرب ورزقان و 6 کیلومتری روستان جوشین واقع شده و راه دسترسی آن بسیار سخت و کوهستانی است . سفال هایی که در محوطه این قلعه پیدا شده ، آثاری از ادوار قبل از اسلام و دوران اسلامی تا قرن ششم هجری قمری را شامل می گردد .

قلعه تاریخی پشتو بر روی یکی از کوه های بلند به نام " هشته سر " ( هشت سر ) در 12 کیلومتری بخش هوراند و 50 کیلومتری شمال شرقی اهر واقع است .
این قلعه تنها یک راه باریک برای ورود دارد و در سه سمت دیگر آن پرتگاه های مخوفی دیده می شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته است . قلعه پشتو بسیار قدیمی است و قدمت آن به دوره های اشکانی و ساسانی می رسد. این قلعه یکی از دژهای مورد استفاده بابک خرمدین بود.

قلعه آوارسین منسوب به دوره ساسانی تا قرن سوم هجری قمری است که در 5/22 کیلومتری سمت جنوب خداآفرین و 11 کیلومتری جاده ی اهر – کلیبر واقع شده است . حمداله مستوفی بنای قلعه آوارسین را به " بکر بن عبداله " از اصحاب حضرت رسول (ص) نسبت می دهد که به امر عمر خلیفه ی دوم در سال 22 هجری به آذربایجان لشگر کشید.
آثار به دست آمده نشان می دهد که این قلعه در دوره اشکانی یا اوایل دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

این قلعه دارای 5 برج مدور برای نگهبانی است و بلندترین برج آن به ارتفاع بیش از 800 متر از ته دره ، در جبهه غربی هنوز پابرجاست . این قلعه احتمالاَ از استحکامات دفاعی بابک خرمدین در منطقه قره داغ آذربایجان بود .

در تاریخ پرفراز و نشیب ما، زنانی نیز بوده اند که برای بهبود وضع اسف بار اجتماعی خود و همنوعانشان، مبارزه کرده اند. آنان به فراست دریافته بودند که رهایی زنان از ستم چند لایه زمانه، تنها از خودشان ساخته است. اغلب این زنان را زنان طبقه اشراف و ممتاز تشکیل می دادند ولی زینب پاشا از معدود زنان انگشت شماری است که طبقه پایین اجتماعی، علیه نظام ستمگر زمانه خود سر به عصیان برداشت.  لکن پیکار او مانند دیگر پیکارگران زن ایرانی، ناشناخته باقی مانده بود و جسته و گریخته از آن زیر عناوین «کید زنان»، «مکر زنان» در تاریخ مذکر نام برده می شدزینب پیشتاز بیداری زن قرنها ستمدیده ایرانی است. وی تقریباَ 110 سال پیش مهر سکوت تاریخ را از لب برمی دارد، زنجیر سنن و قوانین فئودالی را می گسلد و برای نخستین بار د ر تاریخ  با چهل  نفر از زنان قهرمان تبریز علیه  ستم،  ستم  پیشگان داخلی  و استعمار گران  خارجی  و  به  موازات آن علیه نابرابریهای جنسی به جنگ مسلحانه دست می زنند.

زینب معروف به « بی بی پاشا»، « زینب باجی»، « ده باشی زینب»، «زینب پاشا» در یکی از محلات قدیم تبریز- عمو زین الدین،در حدود سال 14هجری  در یک خانواده روستائی به دنیا آمده است. پدرش شیخ سلیمان، دهقان بی چیزی بوده که مانند دیگر روستائیان بسختی روزگار می گذرانیده. از زندگی زینب پیش از واقعه رژی، بیش از این اطلاعاتی در دست نیست. همانطور که از زندگی افسانه آمیز دیگر عیاران بنام این عصر، حلاج اوغلی، حاج اللهیار، چیز زیادی نمی دانیم. آنچه که مسلم است زینب در رنج و محنت بزرگ شده و سالها به علل شوربختی خود و مردم زجر کشیده اش فکر کرده و از تجارب غنی قرنها مبارزه مردمش، ساده و بیواسطه، مانند بابک،  کوراوغلی، قاچاق نبی و ... درس آموخته است.

گفتیم که شهرت زینب از زمانی آغاز می شود که ناصرالدین شاه امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو را در سراسر ایران به یک شرکت انگلیسی واگذار می کند. « انگلیسیان به ایران آمده، مانند دولتی که ایران را فتح کرده باشند به تمام بلاد ماُمور می فرستند. امتیاز رژی کاسه صبر مردم را لبریز می کند. تبریز نخستین شهری است که عکس العمل تندی نشلن می دهد و پرچم مخالفت را بلند می کند. بازار این شهر به علامت اعتراض بسته می شود و متجاوز از بیست هزار نفر مسلح می شوند.» و به شاه تلگراف می کنند که به هیچ  وجه زیر بار این قرارداد نخواهند رفت. پس از چند روزی که از بسته شدن بازار می گذرد، ماُموران دولتی بزور ارعاب و تهدید و وعده و وعید بازاریان را مجبور به باز کردن بازار می کنند لکن چند ساعتی از باز شدن بازار نگذشته بود که « دسته ای از زنان مسلح با چادر نمازی که گوشه های آن را به کمر بسته بودند، در بازار ظاهر می شوند و دست به اسلحه می برند و بازار را مجبوراَ می بندند.» و سپس بسرعت در کوچه پس کوچه ها از نظرها پنهان می شوند. رهبری این زنان را زینب به عهده داشت. ماُمورین دولتی بارها سعی در باز کردن بازار می کنند ولی گروه زینب هربار با اسلحه گرم و سنگ و چماق به بازار می ریزند و رشته های دولتیان را پنبه می کنند.

میرزا فرخ یکی از شعرای معاصر زینب که خود شاهد مبارزات زینب و یاران او بوده، در این باره شعری دارد که آن روزها ورد زبان مردم تبریز بوده است:

حکم ایله دی زینب پاشا

جمله اناث و فراشا

در دنیا حدود 40 ملت دارای ادبیات حماسی هستند که ترکان سرآمد تمام این ملل می باشند ، بطوریکه

ترکان حماسه هایی از قبیل ماناس متعلق به ترکان قرقیز ، آلپامیش متعلق به ترکان قزاقی ، اوغوزنامه و دده قورقود و کوراوغلی متعلق به ترکان اوغوز و اویغور را خلق کرده اند که سرآمد دیگر ملل حماسه ساز جهان هستند .

برای روشن تر شدن موضوع حماسه های ماناس ، مهابهاراتای هندی ها و شاهنامه را باهم مقایسه می کنیم .

منظومه ی ماناس مبارزه ی ماناس قهرمان ترکان را با چینی ها و مغولان را در بر می گیرد که حداقل دارای 1000.000 بیت می باشد (1 )

درحالی که مهابراتا که به سانسکریت هندکی نوشته شده حداکثر دارای 440.000 بیت است و شاهنامه ی فردوسی فقط حداکثر 60.000 بیت را در بر می گیرد .

حال اگر یک مقایسه ی دو دو تا چهارتا داشته باشیم خواهیم دید که منظومه ی ماناس که حداقل ابیات آن در نظر گرفته شده است 5/2 برابر منظومه ی مهاباراتا و 17 برابر شاهنامه است ، لازم به ذکر است که ماناس فقط یکی از حماسه هاس ترکان می باشد . ( 1 )

1 –  هفته نامه ی شمس تبریز شماره ی 45 ص 5 مقاله ی دکتر فیض الهی وحید

یازان : کامران فریدونی کشکولی

کلمات پایه و اصلی در زبان ترکی استانبولی(Temel Kelimeler)

evet = Ba'leh

hayır = Nah

teşekkürler; teşekkür ederim = Mo'teh'shaker'am

çok teşekür ederim = Khay'ly Mo'teh'shaker'am

Bir şey değil = Khosh A'ma'did, Kha'bel na'dah'reh

lütfen = Kh'hesh Mi'ko'nam

özur dilerim, pardon = Be'bak'shid Ma'ra

merhaba; selam = Sa'lam

güle güle, alahsmaladık = Kho'da Ha'fez

Görüşürüz = Be omide didar

günaydın = Sobh Beh'khayr

iyi gunler, iyi öğlenler = Roz Beh'khayr

iyi akşamlar = Shab Beh'khayr

iyi geceler = Kho'da Ha'fez

anlamıyorum = Man Ne'me'fah'mam.

Bu [Türkçe] nasil soylenir?? = In Beh [Farsi] Cheh Mi'shavad?

... biliyorumusunuz; ... konuşuyormusunuz = Aya Sho'ma ... Mi'da'nid?

Ingilizce = En'ga'li'si

Fransızca = Fa'ran'seh

Almanca = Al'ma'ni

Ispanyolca = Es'pan'ie'yo'li

Çince = Chi'ni

Ben = Man

Biz = Ma

Sen = Tou

Siz = Sho'ma

Siz = Sho'ma

Onlar = Ish'an

isminiz nedir? = Es'meh Sho'ma Chi'st?

Taniştığımıza memnun oldum. = Khosh'halam Az Di'dane Sho'ma.

Nasilsin(iz)? = Ha'le'tan Che'tor Asst?

iyi = Khob

Kötü = Bad

Eş, Kari = Zan

Eş, Koca = Sho'har

Kız çocuk = dokh'tar

Erkek çocuk = pe'saar

Anne = ma'dar

Baba = peh'dar

Arkadaş = Ra'figh  

tuvalet nerede? = Mos'ta'rah Ko'jast

زمانها و اوقات در زبان آذری آذربایجانی

Azerbaijani: - Saat væ Tarix

• Cheh Sa'atee Asst? = - Saat veçædir?
• 7:13, Haft Va Siz'dah Da'ghi'gheh = - Saat yeddi on üç dæqiqæ
• 3:15, Seh Va Ponz'dah Da'ghi'gheh = - Saat üç on bes, dæqiqæ
• 3:15, Yek'rob Ba'daz Seh = - Saat üç on bes, dæqiqæ
• 11:30, Yaz'dah Va Nim = - Saat on birin yarîsî
• 11:30, Yaz'had Va Nim = - Saat on birin yarîsî
• 1:45, Yek Va Che'hel Va Panj = - Saat ikiyæ on bes, dæqiqæ qalib
• 1:45, Yek Rob Be'do = - Saat ikiyæ on bes, dæqiqæ qalib
  
  
• Rooz = - Gün
• Haf'teh = - Hæftæ
• Mahh = - Ay
• Saal = - Ìl
  
  
• Do Sham'beh = - Birinci gün / Bazar ærtæsi
• Seh Sham'beh = - Ìkinci gün / Çærs,ænbæ axs,amî
• Cha'har Sham'beh = - Üçüncü gün / Çærs,ænbæ günü
• Panj Sham'beh = - Dördüncü gün / Cümæ axs,amî
• Jom'eh = - Bes,inci gün / Cümæ günü
• Sham'beh = - Altîncî gün / Cümæ günü
• Yek Sham'beh = - Bazar günü
  
  
• Jan'vee'eh = - Yanvar
• Feb'ree'eh = - Fevral
• March = - Mart
• Av'reel = - Aprel
• May = - May
• Ju'an = - Ìyun
• July = - Ìyul
• Au'gost = - Avqust
• Sep'tambr = - Sentyabr
• Oc'tobr = - Oktyabr
• No'vambr = - Noyabr
• De'sambr = - Dekabr
  
  
• Ba'har = - Yaz
• Ta'bes'tan = - Yay
• Pa'yez = - Payîz
• Ze'mes'tan = - Qîs,
  
  
• Am'roz = - Bu gün
• Di'roz = - Dünæn
• Far'da = - Sabah
  
  
• Ta'va'lod = - Ad günü
• Ta'va'lo'dat Mo'ba'rak = - Ad Gününüz mübaræk!

مسافرت در زمان آذری آذربایجانی

Azerbaijani: - Sæyahætlær

• Ko'ja Ha'st ...? = - ... haradadîr?
• Bi'lit Chand Ast? = - Bilet neçædir?
• Bi'lit = - Bilet
• Yak Bi'lit Ba'ra'yee ... Mi'kha'ham. = - ... tæ bir dænæ bilet verin, zæhmæt olmasa.
• Sho'ma Koja Mi'ra'vid? = - Hara gedirsiniz?
• Sho'ma Koja Zan'de'gi Mi'ko'nid? = - Harada yas,ayîrsînîz?
  
  
• Tran = - Qatar
• Au'to'bus = - Avtobus
• Tran Zir Za'mi'ni = - Metro
• Fo'rod'gah = - Hava limanî, Aeroport
• Ist'gah Tran = - Vag^vzal
• Ist'gah Au'to'bus = - Avtovag^vzal
• Ist'gah Tran Zir Za'mi'ni = - Metro stansiyasî
• Khoroj = - Yola düs,mæ
• Vo'rod = - Gælis,
• Mar'ka'zaee Kr'ay'eh Ma'shin = ???
• Parking = - Avtopark
  
  
• Hotel = - Mæhmanxana
• O'tagh = - Otaq
• Reserv = - Ævvælcædæn sifaris, edilmis, yer
• Ja Kha'li Ba'ra'ye Am'shab Da'rid? = - Bu gün üçün bos, otaq varmî?
• Ja Kha'li Nisst = - Yer yoxdur.
  
  
• Passport = - Pasport

Azerbaijani: - Saylar   شماره لر

• Sefr = - Sîfîr, Nol
• Yek = - Bir
• Dow = - Ìki
• Seh = - Üç
• Cha'har = - Dörd
• Pang = - Bes,
• Shesh = - Altî
• Haft = - Yeddi
• Hasht = - Sækkiz
• Noh = - Doqquz
• Dah = - On
  
  
• Yaz'dah = - On bir
• Da'vaz'dah = - On iki
• Siz'dah = - On üç
• Char'dah = - On dörd
• Ponz'dah = - On bes,
• Shonz'dah = - On altî
• Haf'dah = - On yeddi
• Heg'dah = - On sækkiz
• Noz'dah = - On doqquz
• Beast = - Ìyirmi
• Beast'o'yek = - Ìyirmi bir
  
  
• See = - Otuz
• Cha'hel = - Qîrx
• Panj'ah = - Ælli
• Shast = - Altmîs,
• Haf'tad = - Yetmis,
• Hash'tad = - Sæksæn, Hæs,tad
• Na'vad = - Doxsan
• Saad = - Yüz
• Hezar = - Min
• Milion = - Milyon

جهت ها در زبان تورکی

• Chap = - Sol
• Rast = - Sag^v
• Mos'ta'ghim = - Düz
• Ba'la = - Yuxarîya
• Pa'een = - As,ag^vîya
• Dour = - Uzaq
• Naz'dik = - Yaxîn
• De'raz = - Uzun
• Ko'tah = - Qîsa
• Na'gh'sheh = - Xæritæ

عومور گئچیر من یوخودا قالمیشام                                    

                    هامی گئدی، من دالییا قالمیـشام

یولوم ندیر،  سوزوم ندیر بیلمیرم                   

                    من نه یازیق نه آوارا قالمیـــشام

مکتب کیتاب ندیر بوراخدیم من بیر یانا     

                    سوزوم چوخدو یازا یازا قالمیشام

هره بیر ایش اوجو توتوب دونیادا             

                    من ایشسیزم من هاوادا قالمیـــشام

صاباح اولسون دییرم هر گئجه من یاتاندا    

                    بویون صاباح من صاباحا قالمیشام

اوغورلودو ایش دالیجا گئدنلر            

                    سن گئتمی سن! کی بو حالا قالمیشام

قاراداغلی توت ایشیوی بوراخما              

                    بوراخمیســــان کــی ایونا قالمـیـشام

منبع : http://anavatanim.blogfa.com/

تاریخ‌لرین‌ گؤسته‌ریشینه‌ گؤره‌، قاراداغ‌ یوردو ایرانین‌ ان‌ اسگی‌ یئرلریندن‌دیر. حله‌ بو گونه‌ قدر بو بؤلگه‌نین‌ تاریخین‌ اون‌ دوردمین‌ایله‌ یئتیره‌نلر وار. طبیعی‌ دیر کی‌، بو قدیم‌ ماحالین‌ ادبیاتی‌ دا زنگین‌ و تاریخین‌ کئچمیشیندن‌ سؤز - صحبت‌ آچاجاق‌. بو کیچیک‌یازیدا سیزه‌ قاراداغین‌ گؤز به‌به‌یی‌ اولان‌ «اهر» شهرینده‌ دوغولان‌ بیر شاعیردن‌ دانیشماق‌ ایسته‌ردیم‌. فیکرینیزجه‌ بو شاعیر کیم‌اولابیلر؟

بو ایتگین‌ و آرزی‌ گؤز شاعیر رحمتلی‌ اصغر اکبرزاده‌ دیر کی‌، شعر و ادب‌ دونیاسیندا - «سالک‌» تخلصون‌ سئچمیش‌ دیر. شاعیرسالک‌ گونش‌ ایلی‌ 1271 ده‌ اهر شهرینده‌ دونیایا گؤز آچمیش‌ و اوشاقلیق‌ چاغلارین‌ ائله‌ بو شهرده‌ کئچمیش‌ دیر . او گنج‌ چاغلارینداآذربایجانین‌ ان‌ مشهور و تانینمیش‌ شهری‌ اولان‌ قوجا و اوجا تبریزه‌ کوچوب‌، ائله‌ همین‌ شهرین‌ دوخانیات‌ اداره‌ سینده‌ استخدام‌اولوب‌ ایسته‌ باشلاییر.

علی‌اکبر اوغلو، اصغر 1327 دن‌ 1328 ینجی‌ ایله‌ قدر، اولکه‌ میزین‌ تانینمیش‌ شاعیر و ادیبی‌ اوستاد هریسی‌ ایله‌ امکداشلیق‌ ائدیر.بو ایکی‌ شاعیرین‌ بیر ایل‌ عرضینده‌ بیر یئرده‌ اولمالاری‌ دئمک‌ بیر چوخ‌ ایشلرین‌ خیر و برکت‌ منشایی‌ سایلیر. رحمتلی‌ «سالک‌»قوشدوغو شعرلری‌ اوستاد هریسی‌ یه‌ اوخویور و اوستاد هریسی‌ ایسه‌ یازدیقلارین‌ حله‌ اوگون‌ آتاسی‌ یئرینده‌ اولان‌ «سالک‌» - ه‌اوخور و بئله‌لیک‌له‌ اونلارین‌ آرالاریندا سیخ‌ بیر علاقه‌ یارانیر نه‌ یازیق‌ کی‌ بو ایلکی‌ و باغلانتی‌ بیر ایل‌ دن‌ چوخ‌ داوام‌ ائده‌ بیلمر و بوایکی‌ شاعیر ظاهرده‌ بیر - بیرلری‌ ایله‌ آیری‌ دوشورلر. اوستاد هریسی‌ آموزش‌ و پرورشه ‌ منتقل‌ اولور و رحمتلی‌ سالک‌ ائله‌ دوخانیات‌دا وظیفه‌ داشییب‌ و نهایت‌ تقاعد مقامینا ال‌ تاپیر.

چوخ‌ تاسف‌لر اولسون‌ کی‌ بیزه‌ بللی‌ اولمایان‌ عامیل‌لره‌ گوره‌ شاعیر سالک‌ تاهل‌ اختیار ائتمه‌ییر و ائله‌ عومرونون‌ سونونا قدر تک‌ لیک‌ده‌ یاشاییر. کیم‌ نه‌ بیلیر بلکه‌ ده‌ بونا گؤره‌ حله‌ بو گونه‌ کیمی‌ شاعیرین‌ شعرلری‌ یئکونلاشمایب‌ و یاشامی‌ حاقدا بیر مقاله‌ده‌ یازیلمایب‌!

درین‌ دوشونجه‌لی‌ شاعیریمیز ایکی‌ دیلده‌ یعنی‌ هم‌ آنادیلینده‌ هم‌ ده‌ فارسجا گوزه‌ل‌ و آخیجی‌ شعرلر قوشوب‌ . یازیقلار اولسون‌ کی‌الیمیزده‌ اونون‌ شعرلریندن‌ آزوار و حله‌ پوئزیاسینا دایر دانیشماق‌ بیر اوقدر راحات‌ نظره‌ گلمیر. الده‌ اولان‌ شعرلردن‌ بئله‌ دوشونمک‌اولورکی‌، او ساوادلی‌ و بیلیکلی‌ بیر ادیب‌ ایدی‌ کی‌ طنز ده‌ مهارتلی‌، مرثیه‌ ده‌ باجاریقلی‌ و لیریک‌ شعرلرده‌ گورکملی‌ بیر شاعیر ایدی‌.اؤرنگ‌ اولسون‌ دئیه‌ حله‌ نئچه‌ ایللردن‌ بری‌ بیر طنز شعری‌ کی‌ دیللر از بری‌ دیر سیزلره‌ تقدیم‌ ائتمک‌ ایسته‌ردیم‌.

میوه‌ فشار

من‌ بو هامی‌ فشار ایله‌ میوه‌ فشاری‌ نئیلیره‌م

‌میوه‌ فشاردن‌ گلن‌ آب‌ اناری‌ نئیلیره‌م‌

آب‌ اناردن‌ دئیم‌ صحبت‌ یارایلن‌ بئله

‌آج‌یالاواج‌ یاوان‌ یاشیل‌ صحبت‌ یاری‌ نئیلیره‌م‌

شهرستان اهر دارای بازار زیبایی است به طوریکه یکی از بهترین بازار های آذربایجان بعد از تبریز است . این بازار دارای تزئیناتی است که در بازار های شهر های دیگر کمتر دیده می شود . قسمت عمده آن ۲ طبقه و دارای راسته های مستقیم و دارای گنبد های تماما آجری است . پوشش سقف بازار به صورت کلمبو می باشد ولی در یک قسمت از بازار پوشش به صورت کاربندی می باشد و دیوار مغازه ها خشتی و سقف مغازه ها چوبی می باشد .سردرب مغازه ها هم قبلا گچبری و با نقوش اسلیمی تزئین شده بودند.

بنای بازار در قدیم با تیر و حصیر بوده است ولی مرحوم رشیدالملک حکمران ارسباران ، تغییرات و تعمیرات کلی در بنای آن داد و پس از اتمام تعمیرات در شب مبارک نیمه شعبان ۱۳۲۱ هجری قمری آن را افتتاح نمود .

بازار اهر دارای چهار شاخه است :

۱- راسته بازار

۲- بازار نصیر بیک

۳- بازار جعفر قلی خان

۴- بازار کفاشان