الفبای زبان ترکی آذربایجانی
الفبای زبان ترکی آذربایجانی در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است. هم اکنون در آذربایجان ایران از الفبای عربی و در کشور جمهوری آذربایجان از الفبای لاتین استفاده می شود.
الفبای زبان ترکی آذربایجانی(مرسوم در کشور آذربایجان ):
آ ا عا A a مثل کلمه ی آغاج ağac : درخت
اَ َ (فتحه)، ه ـه، عَـ Ə ə مثل کلمه ی ال əl : دست
اُو و، عُـ O o مثل کلمه ی اُتاق otaq : اتاق
او و، عو U u مثل کلمه ی اوشاق uşaq : کودک
او و، عو Ü ü تلفظ در کلمه گوموشو gümüşu : نقره‌ای
اؤ ؤ Ö ö تلفظ در کلمه گؤز göz : چشم
ائـ ئـ ئ، عِـ (کسره) E e مثل کلمه ی ائل el : مردم
بـ ب B b
پـ پ P p
تـ ت، ط T t
جـ ج C c تلفظ در کلمه جان can : جان
چـ چ Ç ç تلفظ در کلمه چای çay : رود، چای
هـ ـهـ ، حـ ح H h
خـ خ X x
د ـد D d
ر ـر R r
ز ـز، ضـ ض، ظ Z z
ژ J j
سـ س، صـ ص، ثـ ث S s
شـ ش Ş ş
غـ ـغـ ـغ غ Ğ ğ
فـ ف F f
قـ ق Q q تلفظ در کلمه قیزیلی qızılı : طلایی
کـ ک K k
گـ گ G g
لـ ل L l
مـ م M m
نـ ن N n
و V v
ایـ یـ ی I ı تلفظ در کلمه ساری sarı : زرد
یـ ی Y y فقط صدای “ی” می دهد در کلمه ی ” یار” (صدای “ای” نمی دهد مثل “ایران” )
ایـ یـ ی İ i فقط صدای “ای” می دهد در کلمه ی ” ایران” (صدای “ی” نمی دهد مثل “یار” )
به جز حروفی که تلفظ آنها در جلوی آن قرار دارد، تلفظ بقیه حروف مشابه زبان فارسی می باشد.
نکته مهم: واج “ای” که مشابه آن در فارسی هم هست و همان طور تلفظ می شود، در خط لاتین ِ نوشتار ِ ترکی آذری، در هر دو صورت ِ حرف بزرگ و حرف کوچک، نقطه دارد: İ i
و حرف “ای” ِ کوتاه که معادل فارسی ندارد، نه در حرف بزرگ و نه در حرف کوچک نقطه ندارد: I ı
سوال: آیا ترکی آذربایجانی، مثل فارسی واج /ق/ دارد؟
جواب: بله. ترکی آذربایجانی واج /ق/ دارد، اما در نوشتار به صورت “غ” نوشته می شود. مانند: “آغلادی” به معنای گریه کرد، که “غ” ِ آن مانند واج /ق/ فارسی تلفظ می شود.
اما اکثر کلماتی که بین فارسی و ترکی آذربایجانی مشترک می باشند و نوشتار فارسی آنها با “ق” است ( مانند کلمه “اقتصاد” ) ، در ترکی حرفی بین “ق” و “گ” تلفظ می شود که مثال صوتی و نوشتاری آن در بالا ذکر شد.