اصغر محمود آبادی : به نوشته ی روانشاد سرهنگ بایبوردی «شهرداری اهر در حدود سال 1300شمسی تأسیس شده برای اولین بار [مرحوم] سراج الدین بایبوردی و بعداً [مرحوم]میرزا محمد کریمی عهده دار [ریاست شهرداری اهر شده اند]....پیش از شهریور 1320شمسی عمارت متوسطی برای شهرداری [اهر] ساخته اند که با فرمانداری مشترکاً استفاده می نمایند»*

ساختمان کنونی شهرداری اهر همان ساختمانی است که مرحوم سرهنگ بایبوردی در کتاب خود به ان اشاره کرده اند تا حدود بیست سال پیش شهرداری در طبقه همکف و فرمانداری در طبقه فوقانی آن مستقر بود که با احداث ساختمان فرمانداری و انتقال آن ،این ساختمان کلاً در اختیار شهرداری قرار گرفت . چند روز مانده به عید نوروز 87 فرصتی دست داد تا پای صحبت دو تن از معمرین بزرگوار شهرمان آقایان یوسف خدادادی،پدر مطبوعات ارسباران و محمد ابراهیم سلیمیان از بازنشستگان نیروی انتظامی(شهربانی سابق) بنشینیم و به کمک آنها برگ هایی از تاریخ این دیار را ورق بزنیم .

به گفته ی  آقایان یوسف خدادادی و محمد ابراهیم سلیمیان ، قبل از احداث این ساختمان، عمارت بلدیه(شهرداری ) در همین مکان بود ساختمان بلدیه حیاط بزرگی داشت که با احداث اولین خیابان حیاط بلدیه تبدیل به میدان شهرداری شد.

خیابان شیخ شهاب الدین اهری  اولین خیابان اهربه سبک جدید  وسال احداث آن 1315شمسی است  این خیابان در آغاز از محل فروشگاه فرهنگیان کنونی تا ساختمان دکتر قاسم خان اهری امروزی امتداد داشته است . مهندس این خیابان از اهالی اتحاد شوروی سابق بوده و طرح و نقشه ساختمان شهرداری نیز ازوست.

به گفته آقای سلیمیان این مهندس که در اهر به اینجینیر معروف بود نخست میخی در وسط حیاط بلدیه بر زمین کوبید بعد طنابی به میخ بست و در واقع پرگار بزرگی درست کرده میدانی مدور رسم نمود وسهم میدان و پیاده رو ها را مشخص کرد.

همچنین در سال 1315 عمارت بلدیه تخریب و ساختمان شهرداری کنونی پی ریزی شد معمار ساختمان استاد حاج محسن مرسلی اهری بود کارگران عموماً از اهالی روستای شیله بران بودند

جالب است بدانید که برای احداث این ساختمان سه قطعه تیرآهن لازم بوده اما تهیه آن از اهر و تبریز امکان پذیر نشده و این مسأله باعث گردیده تکمیل بنا با سه سال تأخیر مواجه شود بالاخره آهن مورد نیاز از باکو خریداری و به جهت نبود راه شوسه و کامیون این آهن ها از مبدأ بر دوش گاوها به اهر حمل شده است.

چند سال پیش  در دوران شهرداری آقای صابر اسماعیلی ، این بنا با همان سبک قدیم مرمت گردید  که معمار آن استاد علی نوری شرق بود.به جهت مهارت بسیاری که این معمار دارد معمولاً مرمت آثار باستانی به عهده ی ایشان گذاشته می شود.

 به گفته ی آقای هاشمی مسئول محترم روابط عمومی شهرداری اهر قرار است در آینده ی نزدیک ساختمان بزرگی در محلی دیگر  احداث گردد و ساختمان فعلی در اختیار شورای اسلامی شهر قرار گیرد.

در جنب ساختمان قدیمی شهرداری ساختمان نسبتاً نوسازی هست که می تواند نیاز شورای اسلامی شهر را رفع کند ما به مسئولین محترم شهر پیشنهاد می کنیم که پس از انتقال شهرداری به محل جدید،در مکان ساختمان فعلی شهرداری، موزه ی ارسباران تأسیس  شود.

با نگهداری اشیای عتیقه ای که هر هفته و هر ماه ازقاچاقچیان در این منطقه کشف و ضبط می شود و طبیعتاً به موزه های شهرهای دیگرکشورمان انتقال می یابد موزه ی ارسباران به غنی ترین موزه ی ایران تبدیل خواهد شد . با این کار علاوه بر این که حق به حق دار می رسد ،موجبات  جذب توریست نیز فراهم می شود وتوسعه گردشگری به رفع بیکاری و پیشرفت منطقه کمک خواهد کرد . به امید آن روز.

* تاریخ ارسباران.سرهنگ بایبوردی 1341

این موزه در سال 1374 شمسی در تالار اصلی بنای تاریخی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری تاسیس شد و بخشی از آثار فرهنگی مربوط به ادب و عرفان کشور و آذربایجان در آن گردآوری شده است.

موزه ادب و عرفان از موزه‌های تخصصی ایران در نوع خود محسوب می‌شود و از این حیث برای محققان این عرصه بدیع و در نوع خود جالب و دیدنی است.در این موزه آثار ادبی و عرفانی جالبی از دوره‌های تاریخی صفوی تا قاجاریه گردآوری و برای بازدید عرضه شده است.

در بخش ادبی موزه آثار نفیسی از کتب خطی دوران صفوی تا قاجار از قبیل قرآن‌های خطی با جلدهای تذهیب شده لاکی و دیوان شعرا و عرفا مانند دیوان جلال‌الدین مولوی و گلستان سعدی وجود دارد.

همچنین قطعه خط‌هایی به صورت شکسته و نستعلیق از آثار «استادعبدالمجید طالقانی» از خوشنویسان قاجاریه و زیارت‌نامه حضرت سیدالشهدا به قلم «میرآقای اهری» و آثاری از استاد درویش از صاحب‌نامان اهالی عرفان در آن به نمایش گذاشته شده است.

از آثار بسیار ارزنده این بخش طوماری است پارچه‌ای متعلق به دوره صفویه به طول 360 سانتیمتر و به عرض 50 سانتیمتر که به سوره‌های کلام‌الله مجید با خط نسخ، ثلث مزین شده است.این سوره‌ها در داخل نقوش اسلیمی و ترنجی به طرز بسیار زیبایی جای گرفته‌اند.

در بخش عرفان این موزه نیز تابلوهای نقاشی از دوره قاجاریه و مجموعه جالبی از انواع کشکول‌های دراویش از جنس چوب، سفال، چینی و برنز که دارای کتیبه‌ها و نقوشی از مجالس درویشان است مشاهده می‌شود.

علاوه براین در این موزه انواع کلاه‌های مخصوص دراویش در دو دوره صفویه و قاجاریه به همراه تبرزین‌های مرصع طلاکوب و نقره کوب، فراهم شده است.از دیگر اشیای این بخش، یک در چوبی پاشنه‌گردان است.این در تماما کنده‌کاری و منبت‌کاری شده، دارای کتیبه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری قمری است.

بنای این موزه را که متشکل از یک ایوان بزرگ، 2 مناره بلند، 2 ایوان کوچک و یک مسجد بزرگ و خانقاه معروف به قوشخانه (لانه پرندگان) و اتاق‌های متعدد است، به شاه عباس صفوی نسبت می‌دهند.

برخی از دیوارهای مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر با نقاشی‌های به یادگار مانده از گذشته‌های دور به‌عنوان دفتر خاطرات یا صفحه‌ای ویژه برای ثبت خاطرات عارفان و علاقه‌مندان و مریدان شیخ‌العارفین شهاب‌الدین که از مسافت‌های دور به دیدار شیخ آمده و در مجموعه مزبور بیتوته می‌کردند، اختصاص داده شده بود.آثار

بخشی از این دیوارها توسط اساتید میراث فرهنگی مرمت و اشعاری از شعرای معروفی چون «ابوالقاسم نباتی»، «شیخ بهایی» و چند شاعر بزرگ دیگر در خطوط احیا شده از گذشته در بین نوشته‌های موجود شناسایی شده است.

این دیوار به تنهایی یک اثر فرهنگی و تاریخی باارزش محسوب می‌شود و گویای ذوق عرفانی و ادبی ساکنان گذشته‌های دور این سرزمین است.در کتیبه موجود در مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری نیز آمده است: مسجد این مجموعه در دوره قاجاریه تـوسط مصطفی قلی خان امیرکبیر، حاکم قراجه‌داغ بازسازی شده است.

این اثر بزرگ معماری و فرهنگی متعلق به قرن هفتم هجری است و براساس شواهد تاریخی در زمان حیات «شیخ شهاب‌الدین اهری» دارای ساختمان و تشکیلات منحصربه‌فردی در منطقه بوده است.طبق برخی مستندات تاریخی تکمیل و تعمیرات اولیه «بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری» به عصر شاه عباس اول صفوی نسبت داده شده است.

گفته می‌شود در اوایل قرن یازدهم هجری شاه عباس اول به هنگام مسافرت به آذربایجان و منطقه ارسباران در این بقعه که مجموعه‌ای در یک باغ 12 هکتاری بود و به «باغ شیخ» نیز موسوم بود بیتوته کرده و به تعمیر و تکمیل آن همت گماشته است.این مجموعه در ادوار زندیه و قاجاریه نیز به دفعات مرمت شده است.

مجموعه مزبور از این نظر که دارای معماری خاص ایرانی و اسلامی و فضاسازی خاص معنوی است در نوع خود بی‌نظیر است.متاسفانه بخش‌هایی از این بنای بزرگ تاریخی در سال‌های قبـل از انقلاب تخریب و نابود شده و در سال‌های اخیر فقط نسبت به احیای آثار باقی مانده اقدام شده است.

طبق برخی نوشته‌ها و شواهد مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری تا اوایل عصر صفویه دارای آثار و نوشته‌های قابل توجهی از خود شیخ و سایر کتب بوده است که در جنگ بین ایران و عثمانی این آثار غارت و به ترکیه برده شده است.شیخ شهاب‌الدین محمود اهری عارف بزرگ در سال 580 هجری قمری در اهر متولد و پس از کسب معارف علمی دینی به درجه ارشاد رسیده است.

شیخ همچنین به درجات مختلف علمی از جمله قطب نـایل شده و از سال 642 تا 665 به‌عنوان رهبر تمام فرقه‌های عرفانی ایران در اهر به تدریس و تربیت عرفا و علما می‌پرداخت.وی همچنین مرشد سه فرقه عرفانی «خلوتی، بیرامی و مولوی» نیز بوده است.

شیخ شهاب‌الدین محمود اهری بعد از عمری زندگی پربار در شهرستان اهر وفات یافته و در خانقاه خویش در این شهر دفن شده است.مدفن شیخ با نام بقعه شیخ شهاب‌الدین زیارتگاه پیروان مشرب عرفانی وی که «شهابیه» نامیده می‌شوند، است.