سرزمین وسیع ارسباران به مرکزیت اهر یکی از زیباترین مناطق کشور پهناور ایران محسوب میشود این منطقه که شامل شهرستانهای اهر و کلیبر میباشد به علت قدمت تاریخی و تمدن کهنش و پوشش زیبای گیاهی "جنگلهای معروف ارسباران"هنوز هم مورد لطف هیچ دولتمردی قرار نگرفته . نه تنها در حال حاضر بلکه از زمانهای قدیم این بی توجهی وجود داشته چنانکه در زمان صفویه بدلیل توجه پادشاهان صفوی به شهر های اردبیل و تبریز این شهر را از غافله رونق و پیشرفت عقب انداختند.وجه تسمیه اهر: مورخان در مورد علت نامگذاری این شهر به اهر به موارد گوناگونی اشاره کرده اند از جمله اینکه نام این شهر در قدیم میمند بوده چنانچه نویسنده کتاب حدود العالم در سال 375 ه.ق از اهر بنام میمند نام برده و این منطقه را منطقه ای بسیار آباد توصیف کرده استبعضی دیگر از مورخان در مورد نام اهر اینگونه بیان کرده اند که اهر از کلمه ا ه ر "بفتح الف و سکون ه" که در زبان عربی معنی درخت ون را میدهد.گرفته شده است. چرا که در این منطقه خوش آب و هوا بعلت وفور درختان ون به این نام نامیده شده است .که بعدها اهر نام میگیرد.چنانکه در قرون اولیه اسلامی از آن بنام اهریج یاد شده استعده ای دیگر از مورخان نیز نام این شهر را ریشه در عقاید مذهبی آنان دانسته چنانکه کلمه اهر را از کلمه هر و هور که بمعنای خورشید میباشد و نشان دهنده مذهب مهر و هور پرستی این منطقه دارد . همچنانکه اسامی مناطق وابسته به این شهر تایید کننده این موضوع میباشد مناطق زیر موید مهر پرستی این مناطق در دوران قدیم میباشدبخش هوراند: همان اهورا وند است به معنای مکان خورشیدبخش خروانق : به معنای نگهبان خورشید میباشدو.............. در قسمتهای بعدی به تاریخ ارسباران و طبیعت بکر این منطقه و قلعه های زیادی که در این دیار واقع شده اند خواهیم پرداخت. قلعه معروف بابک خرمدین در این منطقه قرار داردلازم به توضیح است چون مطالب فوق از تخصص نویسنده خارج است امید آن میرود ایرادات و اشکالات آنرا اعلام تا در همین مکان تصحیح گردد باتشکر و امتنان . پیروز و سر بلند باشید

حدود ارسباران

سرزمین وسیعی که از شمال به رود ارس و از مشرق به مشکین شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبریز محدود است "قره داغ یا قراجه داغ" ارسباران نامیده میشود که یکی از شهرستانهای مهم و معمور آذربایجان ؛ و از حیث کثرت نفوس و دهات در ردیف بزرگترین تقسیمات کشور میباشد .( ستار خان قراجه داغی در همین منطقه بدنیا آمده) که بعدا راجع به این موضوع اشاره خواهیم داشت.

 جنگل مشهور ارسباران

در بیشتر نقاط غربی و شمالی جنگلات قدیمی وجود دارد که دهات و ایقان - وینق - آئینه لو و حسن آباد و دیزمار با مناظر بدیع خود نمونه بارزی از آنهاست . و با اینکه هزار سال قسمت اعظم ذغال مصرف اهر و تبریز از جنگلات ارسباران تامین شده و هیچگونه مامور (...) نداشته لکن در این چند سال اخیر که گارد و قراول روی آنها گذارده اند ضایعات

قابل توجه است.

البته جنگلات ارسباران از حیث قطر و جسامت بپای جنگلات

مازندران که از رطوبت بحر خزر برخوردار است نمیرسد لکن در عوض صادرات الوار آنجا را هم ندارد. ....

قره قات که در تصفیه و فشار خون موثر است در جنگلهای قراجه داغ به وفور یافت میشود .البته چیدن آن خیلی زحمت دارد.

(این جنگل که بنام جنگل ارسباران مشهور میباشد فعلا تحت الحفظ سازمان ملل میباشد . زیرا گونه های گیاهی به

خصوصی در این منطقه ببار می آید که کم یافت و گاهی نا یافت میباشد .)

 قحط و غلا در ارسباران

از زمان قدیم اطلاعاتی در دست نیست .لکن در این یک قرن سال 1288و1320 قمری در تبریز و سایر جاها و با شیوع یافتن(بیماری وبا) و منطقه قراجه داغ بواسطه ارتفاع محل یا علل دیگر چندان گرفتار نبوده بطوریکه ولیعهد و رجال دیگر نیز

به ارسباران آمده و تا رفع وبا و بلا در این ولایت گذارده اند

مرحوم حکیم الملک صحبت میکرد در وبای 88 بچه بوده در

معییت خانواده خود بقرا خلج و کقالق اهر آمده و تا خاتمه وبا

در آنجا مانده اند.

در قحطی 1336 قمری که همه جا حتی ارسباران انبار غله

آذربایجان دچار قحطی شده بود خود نگارنده آنروزها را بیاد

دارم که موقع رفتن به مدرسه از هر جا میگذشتیم روی نعش ها پارچه کشیده برای دفن مرده ها و نگاهداری زنده ها پول و اعانه جمع میکردند . ده ها نفر زن و مرد برهنه که از فرط

لاغری و گرسنگی - از او مانده بر استخوان پوستی- با قیافه های وحشتناک دور لاشه اسب و الاغ جمع شده و برای بردن و خوردن تکه از گوشت آن همدیگر را چنگ میزدند . و وضع طوری شده بود که احتیاطا همراه نوکر به مدرسه میرفتیم.

البته اذیت و آزار اشرار حاجی خواجه لو و غیره نسبت به زارعین و دهات اطراف و دنباله جنگ بین الملل و پراکندگی

اردوهای متلاشی شده روسی هم در تشدید اوضاع بی تاثیر نبود.

تاریخ مینویسد در یکی از محاصره های هرات طوری قحط و غلا شد که سر لاشه سگ و گربه افراد همدیگر را میکشتند . اعوذ بالله من الجوع. چندین کمیسیون اعانه و خیریه در شهر تشکیل و هر کس بقدر مقدور کمک میکرد لکن:

کشته از بسکه فزون بود کفن نتوان کرد

گندم خرواری سیصد الی چهار صد تومان رسیده و آن موقع لیره یکی دو تومان بود و حالا هفتاد و شش تومان است.

از اینقرار خرواری ده هزار تومان میشود. خانواده های بسیاری از بین رفته و معدودی هم از این فاجعه ببرکت و نوا رسیدند و عده زیادی تلف شد که شرح آن باعث صد گونه ملال است.