دختری با لباس محلی

طراحی قدیمی جهانگرد فرانسوی ژان شاردن از شهر تبریز

طراحی قدیمی از شهر اردبیل

زبان ترکی آذربایجانی

زبان های اغوز یکی از شاخه های اصلی زبان های ترکی می باشد و ترکی آذربایجانی بخشی از زبان های اغوزی می باشد. این زبان توسط مردمان آذری که در منطقه خاورمیانه و قفقاز زندگی می کنند، استفاده می گردد. ترکی آذربایجانی بیشتر در کشور آذربایجان و مناطق آذری نشین ایران تکلم می شود.

گروه های زبان اغوزی غربی به ۳ دسته اصلی تقسیم می شود :

۱) آذربایجانی :	انواع زبان آذربایجانی
۲) استانبولی :	ترکی استانبولی، ترکی قبرسی، ترکی عثمانی
۳) ترکمنی :	زبان ترکمنی، زبان ترکی خراسانی

 اگر بخواهیم سایر زیر شاخه های زبان های ترکی رایج در ایران را نام ببریم به این گونه ها برخورد می کنیم:

* ترکی قشقایی

* ترکی خلجی

* ترکی شاهسونی

* ترکی افشاری

* ترکی سنقری

پراکندگی افراد ترک زبان در سرتاسر جهان ( ترک زبان بودن در این پراکندگی لزوما به معنای ترک بودن نیست)

زیست بوم و پراکندگی

قوم های ترک زبان، در سرتاسر سرزمین ایران پراکنده هستند. اما در برخی از نقاط حضور پررنگ تری دارند، برای مثال در آذربایجان شرقی، بخش عمده از آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان مرم به زبان ترکی سخن می گویند. بخش های اصلی سرزمین ترک زبانان آذری را در ایران، کوهستان ها و جنگل های زیبا تشکیل داده است. مناطقی که در زمستان بسیار سرد بوده و در بهار و تابستان از سرسبزی و زیبایی خاصی و ویژه ای برخوردار است.

بخشی از قوم های ترک زبان ایران یکجا نشین هستند و گروهی هم زندگی ایلی و کوچ نشینی دارند. این قوم از نظر خاستگاه ایلی به دو دسته عمده و چند دسته کوچکتر تقسیم می شوند؛

 دسته اول ایل های آذربایجان هستند مانند شاهسون ها، ارسباران و خلخالی ها

 دسته دوم ایل های فارس و دیگر مناطق مانند قشقایی ها و برخی از ایل خمسه و بخشی از ایل افشار و . . .،

جدای از ایل های گفته شده ترکمن ها نیز در کناره های دریای خزر  استان گلستان زندگی می کنند.

پراکندگی ترک زبان ها در ایران

ویژگی های رفتاری و روحیه

در مطلب عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان، 10 ویژگی مختص به ایرانیان را معرفی کردیم علاوه بر این ویژگی ها که در اقوام ایرانی عمومیت دارد، آذری ها 5 ویژگی و روحیه ویژه دارند که آن ها را در ادامه خواهید خواند.

الف) وطن دوستی

شاید برای اثبات این سخن برشمردن وقایع تاریخی کافی باشد. از نمونه های وطن دوستی این مردم می توان به رشادت های ستارخان و باقرخان، کربلایی علی مسیو، بابک خرمدین و . . . اشاره کرد که در دوره های مختلف برای آزادی و عدالت جنگیده اند.

در سال ۱۲۹۹ خورشیدی، شیخ محمد خیابانی در تبریز قیام کرد و ثقه الاسلام شهیدِ راه استقلال و آزادی این سرزمین، به دست سربازان روسی در تبریز به دار آویخته شد. در سال ۱۳۲۵ خورشیدی مردم تبریز در برابر فرقه دموکرات آذربایجان به پا خاستند و استقلال ایران را حفظ کردند. 

۲۵ بهمن ۱۳۵۶ نیز قیام مردم تبریز فصل جدیدی را در مبارزه مردم ایران و انقلاب اسلامی آغاز کرد.

ب) تعصب مذهبی

آذری های غیور به دین اسلام و مذهب شیعه پایبندند و نسبت به آن تعصب خاصی دارند. چنانچه در سفرنامه های جهانگردان نیز، این مردمان در هر دوره ای پایبند دین نشان داده شده اند.

پ) مهمان نوازی

از جمله ویژگی های بارز مردم آذربایجان به خصوص تبریزیان، مهمان نواری آن ها است که برای مهمان اهمیت زیادی قائل اند. در سفرنامه جکسن، جهانگرد آمریکایی از مهمان نوازی مردم تبریز به خوبی یاد شده است. حتی فرهنگ مهمان نوازی را می توانید در ادبیات، اشعار، نوع برخورد آذری های بومی ایران به راحتی مشاهده کنید.

ت) هنرمندی

آذری ها بسیار هنرمند هستند و از دیرباز هنر آن ها مورد توجه همگان بوده است. فرش تبریز علاوه بر شهرت آن در سطح ایران، دارای محبوبیت و شهرت جهانی نیز می باشد.

هر چند که در پی جنگ صفویان با عثمانیان هنرمندان آذری ناگریز به کوچ به سایر شهر ها از جمله اصفهان شدند. با کوچ این هنرمندان به اصفهان صفحه ای تازه در هنر و معماری شهر اصفهان گشوده شد. 

هنرمندان تبریزی در تمامی زمینه های هنری خوش درخشیده اند، در خوشنویسی نستعلیق، مکتب تبریز الگویی برای دیگر مکاتب بوده، شاعران تبریزی جایگاه ویژه ای در ادب فارسی دارند و تنها مقبره الشعرای تبریز دربرگیرنده آرمگاه بیش از ۴۰ شاعر بزرگ است.

ث) غرور

بسیاری از جهانگردانی که به ایران سفر کرده اند، در سفرنامه های خود غرور و شأن مردم تبریز و آذری ها را به تصویر کشیده اند. دامپِری از این مردمان غیور اینگونه نقل می کند:

آنچه که به نظر ما پر شکوه و جلال است، نزد ایرانیان تبریزی مسخره است. به نظر ایشان کت های کوتاه و تنگ ما، شایسته ترین لباس نیست و فاقد هرگونه سلیقه است و هر نوع البسه ساده و تنگ و بی تصنع به نظر آن ها حقیر و ناچیز است و زیبا پسندی ایشان شامل لباسی می شود که گشاد و بلند و پرچین باشد (سرداری) و فروتنی کاذبشان آنان را وا می دارد تا هر سبک لباسی که خطوط اعضا و جوارح بدن انسان را برجسته نشان دهد، مستهجن بدانند، در حالی که اروپاییان چنین مدی را دوست دارند و از این رو ناخشنودی آسیایی ها را بر می انگیزد. آن ها از نشستن خشک اروپایی بر گرده اسب نیز انتقاد می کنند، که البته زیاد به خطا نمی رود زیرا وقتی سوار اروپایی سینه خود را جلو داده و حرکت می کند در کنار کسی که با ظرافت اما مغرور بر توسن خود می نشیند مانند کاریکاتور به نظر می رسد.

مشاهیر

با چند تن از افتخارآفرینان و مشاهیر ترک زبان در زمینه های مختلف ( روحانیت، جامعه پزشکان، سینما، ورزش، موسیقی، افراد نظامی ) از گذشته تا زمان معاصر آشنا خواهیم شد.

۱) سید محمدکاظم شریعتمداری : مرجع تقلید

۲) جبار باغچه بان : موسس اولین مدرسه کر و لال ها

۳) محمد حسین شهریار : شاعر

۴) آیدین آغداشلو : نقاش

۵) علی دایی : فوتبالست و صاحب رکورد بیشترین گل ملی در جهان

۶) حسین رضازاده : وزنه بردار و دارنده چندین مدال المپیک

۷) ستار خان : سردار ملی

۸) باقر خان : سالار ملی

۹) بهروز وثوقی : بازیگر

۱۰) صمد بهرنگی : معلم، داستان نویس و منتقد اجتماعی

۱۱) مهدی بازرگان : سیاستمدار

۱۲) تیمور لکستانی : پدر برق ایران

۱۳) ابراهیم حاتمی کیا : کارگردان

۱۴) عظیم قیچی ساز : تنها هیمالیا نورد ایرانی که به ۱۳ قله از ۱۴ قله بالای ۸۰۰۰ متر جهان صعود کرده است.

۱۵) محمد قلی شمس : پدر چشم پزشکی ایران

۱۶) اکبر عبدی : بازیگر سینما

۱۷) محمدتقی جعفری : فیلسوف

۱۸) سعید معروف : کاپیتان تیم ملی والیبال

۱۹) کیمیا علیزاده : نخستین و تنها بانوی مدال آور ایران در تاریخ المپیک

۲۰) مجید شهریاری : دانشمند هسته ای که در سال ۱۳۸۹ بر اثر ترور به شهادت رسیدند.

اسامی بسیار زیادی از افراد ترک زبان مشهور وجود دارد که کارناوال تعدادی از آن ها را به صورت تصادفی انتخاب کرده است

آیدین آغداشلو

صمد بهرنگی