یازی قایدالاری
الفبا
هر دیلین اویرنمه سینه و دوزگون ایشله دیلمه سینه بیرینجی درس اونون الفباسی دیر. ایندی لیکده آذربایجان دیلینی عرب الفباسی ایله یازیب اوخویوروق بو ایش بیزی بیر پارا نقصانلارا روجاه ائدیر چونکی عرب دیلینین دیلیمیزده اولمایان بیر پارا صامت لری و دیلیمیزین عرب دیلینده اولمایان بیر پارا مصوت لری واردیر مثلا عرب دیلینین ( ز_ض_ظ_ذ) یئرینه تورک دیلینده آنجاق بیر (ز) واردیر تورک دیلینین(Ü ; Ö U ; O ;) یئرینه عرب دیلینده آنجاق (او) گورسنیر بو اختلافلاا باخاراق عرب الفباسینین تورک دیلینی داشیماقدا چاتیشمازلیقلاری آیدین اولور ائله بونا گوره ده بیر چوخ تورک دیلی خالق لر اوز الفبالارین دگیشیبلر.
بوتون بونلارلا بئله بیزیم مین ایل لیک یازیلاریمیز عرب الفباسیندا اولوبو بیزیم اوندان آیریلماغیمیز بیزی مین ایل لیک ادبیاتیمیزدان آییراجاق دی. ایرانین اسلامی انقلابیندان دگرلی وارلیق نشریاتی طرفیندن دیلیمیزین سسلی حرفلرین گوسترمگه عرب الفباسیندا بیر پارا اصلاحات آپاریلدی و آذربایجان یازیچی لاری عمومیتده بو اصلاحاتی قبول ائدیب ایشلتدیلر. بیز ایسه همین اصلاحاتی نقل ائدرک یازیچی لاریمیزدان اونلارین ایشله دیلمه سین ایسته ییریک..
سسلی حرف لر
آذربایجان دیلینین 9 سسلی حرفی واردیر بو دوققوز حرفین دوردو اینجه، بئشی قالین دیر. سسلی حرفلره مصوت ده دئییلیر( مصوت=صائت)
اینجه حرف لر
İ ; Ü ; Ö ; Ə ; E
قالین حرف لر
I ; U ; O ; A
آذربایجان دیلینه مخصوص اولان قایدالاردان بیری بودور کی قالین مصوت ایله باشلانان کلمه نین سونکو مصوت لرینین هامیسی قالین و اینجه مصوت ایله باشلانانینکی لار اینجه اولمالی دیر. مثال اوچون ( آت) و (ات) ی نظرده آلساق (آت) بیر قالین مصوتی و (ات) ین بیر اینجه مصوتی واردیر. ایندی بو ایکی کلمه نین اوستونه آرتیریلان هر بیر اک(پسوند) اشاره قیلدیغیمیز قایدا تابع اولاجاق دیر مثلا:
آتیم _ اتیمی _ آتدان _ آتیمیزین _ آتلاریمیزدان و ...
اتیم _ اتیمی _ اتدن _ اتیمیزین_ اتلریمیزدن و ...
دیلیمیزین بو قایداسی دیلیمیزه مخصوص اولان بیر موسیقی باغیشلاییر و دیلداشلاریمیزین باشقا دیل لری دانیشاندا اولان لهجه لری و باشقا دیل لی لرین دیلیمیزی دوزگون دانیشا بیلمه دیک لری ده ائله بورادان یارانیر.
بوندان علاوه دیلیمیزین مصوت لری باشقا جهت لرده ده بولونوبلر مثلا: دوداقلانان و دوداقلانماایان. دئمک . ü. u. ö.o مصوت لری دوداقدان و . A.E .I. Ə مصوت لری دوداقلانمایان ساییلیرلار ( چونکی بیرینجی لری تلفظ ائدرکن دوداق بیر آز یومورولانیر). آنجاق بو بیریسی لرده دوداقلارین نقشی یوخدور. کلمه لریمیزده بو جهتدن بولونور. بئله کی دوداقلانان حرف ایله باشلانان کلمه نین سونکو مصوت لری ده دوداقلانمایان اولا بیلر. مثلا: بالیق _ آرخا_ ارسین. آنجاق بو قایدا قاباقکی دئدیگیمیز قالین_اینجه مصوت لری قایداسی کیمی عمومیتی یوخدور.
صامت لر
دیلیمیزین صامت لری یا خوسس سیز حرف لری 23 و عربه مخصوص اولان حرف لری ده سایساق 30دور. صامت لر ایله مصوت لرین اساس فرقلری بوندادیر کی مصوت لرین سس لری بوغازدان گلیر اونلاری تلفظ ائتمکده دیلین و دیش لرین نقشی یوخدور و یوخاریدا اشاره اولوندوغو کیمی آنجاق دوداقلانان سسلی لرده دوداقلار بیر_بیره دگمه دن آزجا یومورولانیر آنجاق صامت لرین تلفظ ائدیلمه سینده ذوذاقلارین و دیلین اساسی نقش لری وار و گاهدان بورون دا رول اویناییر.
الفبامیز
| Ərəb Cənubi Azərbaycanda (1929-cu ilə qədər həm də Şimali Azərbaycanda) |
Latın (1929–1939) Şimali Azərbaycanda |
Kiril (1939–1991) Şimali Azərbaycanda |
Latın (1992-h.h.) Şimali Azərbaycanda |
|---|---|---|---|
| ا,آ | A a | А а | A a |
| ﺏ | B b | Б б | B b |
| ﺝ | C c | Ҹ ҹ | C c |
| چ | Ç ç | Ч ч | Ç ç |
| ﺩ | D d | Д д | D d |
| E e | Е е | E e | |
| ﻉ ,(کسره) | Ə ə | Ә ә | Ə ə |
| ﻑ | F f | Ф ф | F f |
| گ | G g | Ҝ ҝ | G g |
| ﻍ | Ƣ ƣ | Ғ ғ | Ğ ğ |
| ﺡ,ﻩ | H h | Һ һ | H h |
| ﺥ | X x | Х х | X x |
| Ь ь | Ы ы | I ı | |
| ی | I i | И и | İ i |
| ژ | Ƶ ƶ | Ж ж | J j |
| ﻙ | K k | К к | K k |
| ﻕ | Q q | Г г | Q q |
| ﻝ | L l | Л л | L l |
| ﻡ | M m | М м | M m |
| ﻥ | N n | Н н | N n |
| ﻭ | O o | О о | O o |
| Ɵ ɵ | Ө ө | Ö ö | |
| پ | P p | П п | P p |
| ﺭ | R r | Р р | R r |
| ﺙ,ﺱ,ﺹ | S s | С с | S s |
| ﺵ | Ş ş | Ш ш | Ş ş |
| ﺕ,ﻁ | T t | Т т | T t |
| ﻭ | U u | У у | U u |
| ﻭ | Y y | Ү ү | Ü ü |
| ﻭ | V v | В в | V v |
| ی | J j | Ј ј | Y y |
| ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ | Z z | З з | Z z |
منبع :توخومدل وبلاگی
عزیز دوسلار سوینرم نظریزی بو یازی گورا باخیشلار قسمتینده گورم . همشه وار و ساغ اولاسیز