قرقیزیهای چین عمدتا در منطقه خودمختار اویغور سین جیانگ واقع در شمال غرب چین زندگی می کنند و معتقد به دین اسلام هستند . این ملت بیش از 140 هزار نفر جمعیت دارد . کتاب حماسی این ملت ” ماناس ” نام دارد که کتابی بسیار بزرگ است . به گونه ای که شمار نوسیندگان و ناشران آن به دهها هزار تن می رسد . قرن های متمادی بود که ماناس کماکان به صورت کتابی کامل در نیامده بود و هیچ کسی نمی توانست آنرا کاملا بخواند . اینکه در دهه 80 قرن گذشته شخصی سالخورده قرقیزی به نام “جوسوپو مامایی” با بیش از 3 سال زحمت و مشقت و با اتکا به نیروی حافظه فوق العاده قوی توانست بیش از 115هزار بیت از حماسه ماناس را بخواند . در سال 1995میلادی حماسه ماناس به زبان قرقیز به چاپ رسید .

  در حقیقت ماناس مروارید درخشانی از گنجینه ادبی ملت تورک قرقیز است که داستان های جنگ هشت نسل از خانواده ماناس را که بمنظور وحدت اقوام پراکنده و همبستگی ملل دیگر و مقابله با تجاوزخارجی صورت گرفته ، توصیف کرده است . ماناس محصول قرن های 10 تا 13میلاد است . این رزمنامه 18جلد و بیش از 2 میلیون و 400هزار واژه دارد، این حماسنامه نه تنها حاوی اشعار رزمی است بلکه دایره المعارفی برای پژوهش و تحقیقات تاریخی ، جغرافیایی ،مذهبی ،اقتصادی و اجتماعی و زبان قرقیزی محسوب می شود . امروزه در سرزمین پهناور غربی سین جیانگ در هر نقطه قرقیزی نشین صدای سرود ” ماناس” به گوش می رسد . در کشورهای خارجی مانند روسیه و قرقیزستان ، تاجسکستان و ازبکستان تاریخ پژوهش و تحقیق درباره ماناس بسیار طولانی است و بسیاری از تاریخدانان جهان در خصوص این حماسه دست به تحقیقاتی زده اند . طولی نکشید که قطعات ماناس به زبان های چینی، انگلیسی ، روسی،فرانسوی ، آلمانی و ژاپنی و غیره ترجمه شد . لکن اکنون چاپ ونشر ماناس بطور کامل هم به زبان قرقیزی با همت آقای جوسوپو در محافل حماسه شناسان جهان ایجاد کرده است . آنچه شایان است ذکر شود اینکه این رزمنامه برای پژوهش تاریخ قرقیز و تاریخ مبادله ملل آسیای میانه نقش مهمی ایفا خواهد کرد و همین امر باعث می شود تا نقش مهم آن بیش از پیش برای جهان و جهانیان آشکار گردد. “جوسوپو “امسال 87سال دارد ، وی در دهکده ای کوچک در شهرستان” آهاچی” منطقه خودمختار سین جیانگ به دنیا آمد . از دوران کودکی جوسوپو تحت تاثیر فرهنگ مردمی و باستانی ملت قرقیزقرار گرفت. جوسوپو از هشت سالگی خواندن “ماناس” به زبان قرقیزی را آموخت . تا اینکه در 17سالگی توانست بسیاری از قطعات ماناس را بطور متوالی بخواند. لیکن ملت قرقیز چین برطبق فرمان نیاکان متعقد است که ماناس کتابی مقدس است و هیچ کسی تا قبل از 40 سالی نمی تواند آشکارا و در هر محلی این شعار حماسی را بخواند . در غیر این صورت بلایا و حوادث ناگواری روبرو خواهد شد . جوسوپو آرام و به سرعت و با رنج و مشقت فراوان به کار خود ادامه داد و انتظار داشت که بتواند بزودی برای هم ولایتی های خود ماناس را قرائت کند . روزی که جوسوپو سالها در انتظار آن بود فرا رسید ، سال 1958میلاد جوسوپو 40 ساله بود و توانست برای اولین بار عینا اشعار ماناس را برای مردم بخواند . مردم قرقیز از نقاط مختلف برای شنیدن سرود جوسوپو سوار بر اسب به گرد یکدیگر جمع شدند. چه آنکه جوسوپو با قلبی مملو از احساسات این سرود را می خواند و مردم همگی اعتقاد داشتند که شنیدن سرود جوسوپو از بهترین لذتهای هنری است . جوسوپو آنقدر با مهارت ماناس را می سرود که توجه محافل حماسی و حماسه شناسان چین را به خود جلب کرد. اما آنچه شایسته در ذکر است اینکه در چند قرن اخیر ،ناشران ماناس از کشورهایی مانند چین ؛ قزاقستان ، قرقیزستان ، ترکیه ،هند و غیره تمایل داشتند ماناس را بطور کتابی کامل در آورند . اما این آرزو تا مدتهای طولانی محقق نشد . جوسوپو از بهار تا پاییز ، از زمستان تا تابستان ماناس را خوانده و خواند. به گونه ای که گاهی اوقات برای سرودن فصول حماسی شبانه روز می خواند و آنان که مسئول نت برداری بودند ، شیفت به شیفت کار خود را ادامه می دادند . تا اینکه سرانجام جوسوپو بطور متوالی و با تلاش بیش از 1300روز و تا مارس سال 1983میلادی توانست تمامی ماناس را بخواند . بد نیست بدانید که کتاب حماسی ماناس 14برابر حماسه “هومر” و مشتمل بر واژه های بسیاری است . به همین سبب کار منظم و بررسی واژه های کتاب حماسی ماناس خیلی پیچیده و مشکل بود. تا اینکه در اواخر سال 1995 میلادی اشعار حماسی ماناس به زبان قرقیزی در 8قسمت و 18جلد چاپ و نشر شد . آری دست آورد جوسوپو توجه محافل حماسی و حماسه شناسان جهان را جلب کردو سال 1995 در جشنواره بزرگداشت هزارمین سالگشت ظهور ماناس در قرقیزستان مورد احترام و ستایش قرار گرفت و در سال 1997 قرقیزستان عنوان “هنرپیشه خلق” یعنی بالاترین عنوان افتخاری این جمهوری را به جوسوپو اعطا کرد.