انگرد
انگرد ( انگرت ، انگت ، انگد ) ، انجرد ( محرف عربی انگرد ) ؛ نام روستایی زیبا و ییلاقی با چشمه های جوشان در 36 کیلومتری شمال غربی شهرستان اهر بوده ، نیز نام روستای باستانی که فقط محل آن مشخص است و با نام « کت یئری » در ورزقان ، بخش مرکزی ، دهستان اوزومدیل شمالی و 4 کیلومتری روستای توخوم دیل واقع شده است .( این اثر در تاریخ 27 اسفند 1387 با شمارة ثبت 26424 به عنوان یکی از آثار ملی به چاپ رسیده است ). ایضا نام تپه ای مرتفع در نزدیکی روستای « نوغه دی » در حومة هوراند می باشد . روستای انگرد با روستاهای زندآباد ( نام اصلی این روستا « سارای » می باشد ) ،روستای ویران و خالی از سکنة لامان ، و ییلاق های ؛ یارالیجا و ییلاق های پشت کوه شیور همسایه می باشد . معدنی هم در شمال این روستا قرار دارد . این معدن به فاصله 3 کیلومتر از روستای انگرد و در شمالشرقی روستای مزبور قرار گرفته است بهره برداری از این معدن در تاریخ 1345 شروع گردیده است مواد معدنی درون اسکارنها و در ناحیه کنتاکت که بصورت نامنظمی بین گرانیت از یک سو و شیستهای کربناتی متامورف و آهک از سوی دیگر ایجاد شده است تمرکز یافته است.اینک به ریشه یابی و وجه تسمیة نام این محل می پردازیم :انگرد که در تلفظ محلی ؛ انگد / انگت می باشد به چند صورت می تواند مورد ریشه یابی قرار داد . 1- این واژه می تواند از دو عنصر ؛ ان + گت / گد تشکیل یابد . قسمت اول آن ( اَن ) که علامت صفت عالی ( - ترین ) است که قبل از کلمه آید . اَن یاخشی : بهترین ، اَن اوجا : بلندترین ... در گفتار به جای اَن بیشتر [ لاپ ] رواج و کاربرد عملی دارد . ان با نون غنه ، به صورت [ اَنگ ] با همین معنی مذکور از قدیم در زبان ترکی وجود داشته است ( کلاوزن ). ان در اول برخی کلمات فارسی ( انبار ، اندوختن ، انجام ، اندرون ، انگیزه / اندود / انبوه / انبر / ... ) همین کلمة مورد بحث ترکی است . مثلا : ان + بار / انبار « به شدت بار شده ! » ، اندوختن : به شدت ذخیره کردن ( دیل دنیز ، ص118/119 ، اسماعیل هادی ) . قسمت دوم آن ؛ گت / گد ، بعلت ابدال صامت های « ت » و « د » به یگدیگر در معنا توفیری ندارد می تواند از واژة « گَدیک » در ترکی آذری به معنای : کوه برف گیر ، گردنه باشد . یئللی گدیک : گردنة بادگیر . یا : حیدر بابا مرد اوغوللار دوغگینان / گدیک لرده ، قوردلار بورنون اوغگینان / استاد شهریار . در ترکی آنادولو (ترکیه )به معنی : رخنه ، شکاف و معبر کوهستان نیز آمده است . اصل کلمه :کتوک از مصدر کرتمک / کتمک (بریدن ) به معنی « شکاف » می باشد ( کلاوزن ) به گردنه و کوه برف گیر هم به اعتبار آن که گردنه ، شکاف میان دو کوه است ، مجازا اطلاق شده است ( دیل دنیز ص 711 ، اسماعیل هادی ).با توجه به شرح بالا می توان انگد / انگت را به معنای : « محل گردنه های زیاد ( انبوه ) » یا « محل تجمع کوههای برف گیر » معنی کرد . با توجه به کوهستانی و برف گیر بودن کوههای این روستا ، می تواند نام با مسمایی برای این آبادی باشد . صورت دوم می تواند به ترکیب : اَنگ + ار + د باشد . « انگ » که همان صورت قدیم «اَن » بوده و به همان معنی می باشد . واژة « اَر » به معنا های : 1- زمین ، محل ( یئر ) 2- : زود . نگا : ارکن ( در ترکیه ) 3- انسان ، مرد ( دیوان لغات الترک ) ، مرد واقعی ، آزاد مرد – شجاع و دلیر (تارا ) – زوج ، شوهر . به نظر می رسد حرف « د » در آخر این واژه الحاقی بوده و در اصل نام این روستا : « انگر( اَنگ + ار ) » بوده و برای سهولت در تلفظ ، این کلمه ( انگرد ) به کار می رفته است . مثلا بجای اینکه بگویند : « گئدیرم انگر+ ه » راحت تر می توانستند بگویند : «گئدیرم انگر + ده » . در این صورت می توان نام این روستا را با الهام از اساطیر به معنی : « محل تجمع آزاد مردان » دانست . با احترام فراوانی که برای معلم خود ؛ حضرت استاد « اسماعیل هادی » قائلم ولی معتقدم ؛ واژة « انبار = اَن + بار » کلا کلمة ترکی بوده و پسوند ترکی« بار» در این کلمه ، به معنا و مفهوم محافظ، نگهدارنده ، نگاهبان می باشد . معتقدم کلمة ترکی «انبار » به معنی : « جای نگهداری مقدار انبوه از هر چیزی » است و« بار» به معنی فارسی آن در این کلمه مد نظر نیست .
منبع : وبلاگ استاد علیرضا انباز